Αρωγός τής Εκκλησίας στις καταστροφές των αρχαίων ελληνικών οικοδομημάτων (ναών, σταδίων, θεάτρων κ.λπ.) στάθηκε ολόκληρη η Ρωμιοσύνη. Δέν είναι μόνον οι άγιοι Νικόλαοι, οι άγιοι Σπυρίδωνες κ.λπ. εκκλησίες, που έθαψαν τον προχριστιανικό πολιτισμό. Τα αρχαία υλικά δέν χρησιμοποιήθηκαν μόνο γιά την ανέγερση χριστιανικών ναών.
Υπάρχουν άφθονα στοιχεία, ότι αρχαία μάρμαρα, λίθοι και τέχνεργα χρησιμοποιήθηκαν διαχρονικά ως δομικό υλικό γιά την κατασκευή οικιών, μαντρότοιχων κ.λπ., καθώς και ως πηγή προσπορισμού ασβέστη. Τα αρχαία λείψανα αποτελούσαν άμεσα διαθέσιμο, καλής ποιότητας υλικό, το οποίο μπορούσε να χρησιμοποιηθεί χωρίς ιδιαίτερη περαιτέρω κατεργασία.
H μισή αλήθεια είναι επομένως οι ρασοφόροι, που γκρέμιζαν με τα σκεπάρνια τον Παρθενώνα στην ταινία τού Κ. Γαβρά, η οποία λογοκρίθηκε τις προάλλες από το Μουσείο Ακρόπολης. Ολόκληρη η αλήθεια είναι, ότι μετά το «ες έδαφος φέρειν» των πρώτων χριστιανικών αιώνων, που αφορούσε κυρίως στους αρχαίους ελληνικούς ναούς, ακολούθησε διαχρονικά ως τις μέρες μας ένα ακόμα «ες έδαφος φέρειν» αυτή τη φορά σύσσωμης τής Ρωμιοσύνης εναντίον όλων ανεξαιρέτως των αρχαίων ελληνικών οικοδομημάτων και τεχνέργων, το οποίο συμπλήρωσε το καταστροφικό έργο τού Θεοδόσιου.
Αρχαία ως σκαλοπάτια,
σκάφες πλυσίματος κ.ά.
Ο Ludwig Ross, που διαδραμάτισε καίριο ρόλο στην αρχαιολογική δραστηριότητα κατά τα πρώτα χρόνια τού νέου κράτους και ο οποίος διατελούσε Γενικός Έφορος Αρχαιοτήτων και ο πρώτος καθηγητής Αρχαιολογίας τού Πανεπιστημίου Αθηνών, παρατήρησε, ότι στις τακτικές εξορμήσεις του προς αναζήτηση αρχαιοτήτων (τις οποίες συχνά έβρισκε ενσωματωμένες σε ερειπωμένες βυζαντινές εκκλησίες) ανακάλυπτε, ότι πολλοί ντόπιοι εξακολουθούσαν να χρησιμοποιούν αρχαίες επιγραφές ως σκαλοπάτια ή ακόμα και λίθινες σαρκοφάγους ως σκάφες πλυσίματος.
Ασβεστοκάμινοι
Η ύπαρξη ασβεστοκαμίνων μέσα ή κοντά σε αρχαιολογικούς χώρους είναι επαρκώς τεκμηριωμένη. Σε άρθρο, που δημοσιεύθηκε ανώνυμα στηνΕφημερίδα των Αθηνών, και το οποίο απαντούσε σε προηγούμενο ανώνυμο άρθρο, που επέκρινε την εκτεταμένη διαρπαγή αρχαιοτήτων από ξένους περιηγητές, βρίσκουμε άφθονες πληροφορίες γιά τη χρησιμοποίηση αρχαιοτήτων ως πρώτης ύλης τόσο από τους ρωμιούς όσο και από τους μή χριστιανούς.
Οι μαρμαρογλύπτες τής Τήνου
Σύμφωνα με αυτή τη μαρτυρία, οι μαρμαρογλύπτες τής Τήνου και τής Μυκόνου συνήθιζαν να χρησιμοποιούν αρχαία μαρμάρινα αγάλματα ως πρώτη ύλη γιά το έργο τους μετατρέποντας, μεταξύ άλλων, κλασικούς βωμούς σε μουσουλμανικούς επιτύμβιους λίθους. Η ίδια πηγή αναφέρει επίσης την ύπαρξη μιάς τεράστιας ασβεστοκαμίνου στο θέατρο τής Επιδαύρου, όπου αρχιτεκτονικά μέλη τού θεάτρου και άλλων κοντινών κτισμάτων χρησιμοποιούνταν γιά την παραγωγή ασβέστη.
Κρυμμένοι θησαυροί
Άλλες αρχαιότητες καταστράφηκαν κατά την προσπάθεια να βρεθούν οι θησαυροί, που πιστευόταν, ότι ήταν κρυμμένοι μέσα τους.
Έχουν σημειωθεί κάποιες σποραδικές μόνον αντιδράσεις σε αυτές τις προσπάθειες όχι επειδή οι άνθρωποι θεωρούσαν τα αρχαία τέχνεργα μέρος τής αρχαίας κληρονομιάς τους, αλλά επειδή τα είχαν επενδύσει με υπερφυσικές ιδιότητες και πίστευαν, ότι η καταστροφἡ τους θα επέφερε συμφορές και ολέθριες συνέπειες γιά τους ίδιους και γιά τα μέσα διαβίωσης.
Μαρμαράδες στην Ακρόπολη
Στους παραπάνω πίνακες ξένων περιηγητών εικονίζονται ρωμιοί μαρμαράδες με εργαλεία στα χέρια να σπάνε μάρμαρα στην Ακρόπολη, όπου υπήρχε άφθονη άριστης ποιότητας πρώτη ύλη. Πολλά από αυτά τα μάρμαρα έχουν γίνει ασβέστης ή έχουν εντοιχισθεί σε διάφορες κατασκευές σε όλη την γύρω περιοχή με την Πλάκα να αποτελεί το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα. (Διαβάστε στην «Ελεύθερη Έρευνα»: Τής πλάκας).
Φανταστείτε πόσο συχνό πρέπει να ήταν το φαινόμενο να εργάζονται μαρμαράδες στην Ακρόπολη προσποριζόμενοι αρχαία υλικά, ώστε να κάνει εντύπωση στους ξένους περιηγητές και να το ζωγραφίζουν.
Βομβαρδισμοί
Πολλές ακόμα καταστροφές έχουν γίνει κατά τους βομβαρδισμούς τής Ακρόπολης. Καμμία ιστορική βάση δέν υπάρχει στα περί δήθεν προσφοράς στους πολιορκημένους τούρκους ποσοτήτων μολυβιού, γιά να σταματήσουν την αφαίρεση τού συνδετικού μετάλλου από τους κίονες τού Παρθενώνα. Αυτό το περιστατικό, που αναφέρεται στα αναγνωστικά των σχολείων και χρησιμοποιείται με υπερηφάνεια στους εθνικούς πανηγυρικούς, αποτελεί πλάσμα φαντασίας, έναν ακόμη μύθο τής Ρωμιοσύνης.
Στην πραγματικότητα, οι ρωμιοί συναγωνίζονταν τους οθωμανούς στις καταστροφές των αρχαιοτήτων κατά τις πολιορκίες τής Ακρόπολης, άλλοτε βομβαρδίζοντάς την αδιακρίτως κι άλλοτε σκάβοντας κι ανατινάζοντας υπόγεια λαγούμια, σπάζοντας και κυλώντας από ψηλά κίονες τού Παρθενώνα και καταστρέφοντας τα μνημεία, προκειμένου να πάρουν οι ίδιοι το μολύβι για τα κανόνια τους. Τις καταστροφές τις απέδωσαν βέβαια, στον Μοροζίνι.
(Διαβάστε στην «Ελεύθερη Έρευνα»:
Όταν οι ρωμιοί, με θείες ευλογίες βομβάρδιζαν την Ακρόπολη...).
Έλγιν:
Το άλλοθι τής Ρωμιοσύνης
Η κάτω φωτογραφία είναι σύγχρονη μετά την αφαίρεση επί πλέον μαρμάρων από τον Έλγιν. Τα μάρμαρα, που πήγαν όμως στην Αγγλία, αφ' ενός δεν είναι τόσα πολλά, όσα είχαν ήδη καταστρέψει οι ρωμιοί κι αφ' ετέρου διασώθηκαν με την τοποθέτησή τους στο Βρετανικό Μουσείο, δέν έγιναν κι αυτά εκκλησίες, σκαλοπάτια, σκάφες πλυσίματος κ.λπ..
Ο Έλγιν απλά αποτελεί το άλλοθι τής Ρωμιοσύνης, προκειμένου να καλυφθούν οι μεγάλες καταστροφές στον Παρθενώνα, που έκαναν οι ίδιοι οι ρωμιοί.
Ακρόπολη:
Ένα παλίμψηστο ανθρώπινης δραστηριότητας
Η εικόνα, που παρουσίαζε η Ακρόπολη την πριν τη δημιουργία τού κράτους εποχή, (αλλά και το σύνολο των αρχαιολογικών χώρων τής χώρας), η οποία σώζεται εν μέρει από σχέδια και γκραβούρες τής περιόδου, μάλλον προκαλεί κατάπληξη στο σύγχρονο παρατηρητή, καθώς έχει ελάχιστη σχέση με το μνημείο, που σήμερα έχουμε στο νου μας. Ήταν ένα παλίμψηστο ανθρώπινης δραστηριότητας με πλείστα ίχνη μετακλασικής δραστηριότητας, όπως το οθωμανικό τζαμί με το μιναρέ του, ο οποίος σωζόταν μέχρι το 1843, τα καταλύματα και τα άλλα κτίσματα για τη φρουρά, που ήταν εγκατεστημένη εκεί, με πιο επιβλητικό τον περίοπτο μεσαιωνικό πύργο των Προπυλαίων.
«Ες έδαφος φέρειν»
και εναντίον των μεσαιωνικών κτισμάτων
Τα περισσότερα από τα μεσαιωνικά κτίσματα τα έφεραν «ες έδαφος» κατά τις πρώτες δεκαετίες μετά την ίδρυση τού κράτους. Η καταστροφή ουσιαστικά όλων των μετακλασικών κτισμάτων συνιστούσε μιά τελετουργική αποκάθαρση τού χώρου από κάθε τι, το οποίο λογιζόταν ως κατάλοιπο «βαρβαρότητας» και η υλική έκφανση τής κατοχής τής Ελλάδας από ξένους εισβολείς.
Καθώς η κλασική περίοδος θεωρούταν πλέον ο «χρυσός αιώνας» τού νέου εθνικού κράτους, αλλά και ολόκληρου τού δυτικού πολιτισμού, οι νέοι μηχανισμοί τής νεωτερικότητας, όπως η Αρχαιολογική Υπηρεσία και τα στελέχη της, δημιουργούσαν, κατά μια έννοια, την ορατή, υλική αρχαιολογική μαρτυρία αυτού τού χρυσού αιώνα.
Η Αρχαιολογία είναι πολύ πιό σημαντική γιά το έθνος απ’ ό,τι, γιά παράδειγμα, η Ιστορία, λόγω τής δυνατότητάς της να δημιουργεί , μέσα από την υλικότητα των αρχαίων ευρημάτων, σωματικές και αισθητηριακές συναντήσεις με το παρελθόν.
Αφ’ ης δε στιγμής η εθνική ρητορική στην Ελλάδα, όπως και σε πολλές άλλες περιπτώσεις, βασιζόταν, και εξακολουθεί να βασίζεται, σε μεγάλο βαθμό στο λόγο περί καθαρότητας και μόλυνσης, τα μετακλασικά μνημεία θεωρήθηκαν μόλυσμα, ύλη εκτός τόπου, η οποία αμαύρωνε την καθαρότητα των κλασικών μνημείων και έπρεπε, συνεπώς, να εξαφανιστεί.
Στις οθωμανικές κατασκευές, που κατεδαφίστηκαν ως μιάσματα των αρχαιολογικών χώρων, συμπεριελήφθηκαν και κάποιες, οι πιό εμφανείς δυτικές.
Γιά τη Ρωμιοσύνη, τα δυτικά μεσαιωνικά κτίσματααποτελούσαν κατάλοιπα μιάς άλλης ξένης κατοχής.
Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα αποτελεί ο φράγκικος πύργος στην Ακρόπολη, ο οποίος κατεδαφίστηκε το 1874, παρά τις έντονες και ποικίλες αντιδράσεις από το εξωτερικό.
Όταν γεννήθηκε το εθνικό φαντασιακό
Υπάρχουν άφθονα στοιχεία, ότι αρχαία μάρμαρα, λίθοι και τέχνεργα χρησιμοποιήθηκαν διαχρονικά ως δομικό υλικό γιά την κατασκευή οικιών, μαντρότοιχων κ.λπ., καθώς και ως πηγή προσπορισμού ασβέστη. Τα αρχαία λείψανα αποτελούσαν άμεσα διαθέσιμο, καλής ποιότητας υλικό, το οποίο μπορούσε να χρησιμοποιηθεί χωρίς ιδιαίτερη περαιτέρω κατεργασία.
H μισή αλήθεια είναι επομένως οι ρασοφόροι, που γκρέμιζαν με τα σκεπάρνια τον Παρθενώνα στην ταινία τού Κ. Γαβρά, η οποία λογοκρίθηκε τις προάλλες από το Μουσείο Ακρόπολης. Ολόκληρη η αλήθεια είναι, ότι μετά το «ες έδαφος φέρειν» των πρώτων χριστιανικών αιώνων, που αφορούσε κυρίως στους αρχαίους ελληνικούς ναούς, ακολούθησε διαχρονικά ως τις μέρες μας ένα ακόμα «ες έδαφος φέρειν» αυτή τη φορά σύσσωμης τής Ρωμιοσύνης εναντίον όλων ανεξαιρέτως των αρχαίων ελληνικών οικοδομημάτων και τεχνέργων, το οποίο συμπλήρωσε το καταστροφικό έργο τού Θεοδόσιου.
Νησιώτης μαρμαράς στην Ακρόπολη.
(Μ. Ρέεμπυ, 1835, από το βιβλίο: «Αθήνα 1818-1853, έργα δανών καλλιτεχνών», έκδ. «Πνευματικό Κέντρο Δήμου Αθηναίων»). |
Αρχαία ως σκαλοπάτια,
σκάφες πλυσίματος κ.ά.
Ο Ludwig Ross, που διαδραμάτισε καίριο ρόλο στην αρχαιολογική δραστηριότητα κατά τα πρώτα χρόνια τού νέου κράτους και ο οποίος διατελούσε Γενικός Έφορος Αρχαιοτήτων και ο πρώτος καθηγητής Αρχαιολογίας τού Πανεπιστημίου Αθηνών, παρατήρησε, ότι στις τακτικές εξορμήσεις του προς αναζήτηση αρχαιοτήτων (τις οποίες συχνά έβρισκε ενσωματωμένες σε ερειπωμένες βυζαντινές εκκλησίες) ανακάλυπτε, ότι πολλοί ντόπιοι εξακολουθούσαν να χρησιμοποιούν αρχαίες επιγραφές ως σκαλοπάτια ή ακόμα και λίθινες σαρκοφάγους ως σκάφες πλυσίματος.
Ασβεστοκάμινοι
Η ύπαρξη ασβεστοκαμίνων μέσα ή κοντά σε αρχαιολογικούς χώρους είναι επαρκώς τεκμηριωμένη. Σε άρθρο, που δημοσιεύθηκε ανώνυμα στηνΕφημερίδα των Αθηνών, και το οποίο απαντούσε σε προηγούμενο ανώνυμο άρθρο, που επέκρινε την εκτεταμένη διαρπαγή αρχαιοτήτων από ξένους περιηγητές, βρίσκουμε άφθονες πληροφορίες γιά τη χρησιμοποίηση αρχαιοτήτων ως πρώτης ύλης τόσο από τους ρωμιούς όσο και από τους μή χριστιανούς.
Οι μαρμαρογλύπτες τής Τήνου
Σύμφωνα με αυτή τη μαρτυρία, οι μαρμαρογλύπτες τής Τήνου και τής Μυκόνου συνήθιζαν να χρησιμοποιούν αρχαία μαρμάρινα αγάλματα ως πρώτη ύλη γιά το έργο τους μετατρέποντας, μεταξύ άλλων, κλασικούς βωμούς σε μουσουλμανικούς επιτύμβιους λίθους. Η ίδια πηγή αναφέρει επίσης την ύπαρξη μιάς τεράστιας ασβεστοκαμίνου στο θέατρο τής Επιδαύρου, όπου αρχιτεκτονικά μέλη τού θεάτρου και άλλων κοντινών κτισμάτων χρησιμοποιούνταν γιά την παραγωγή ασβέστη.
Κρυμμένοι θησαυροί
Άλλες αρχαιότητες καταστράφηκαν κατά την προσπάθεια να βρεθούν οι θησαυροί, που πιστευόταν, ότι ήταν κρυμμένοι μέσα τους.
Έχουν σημειωθεί κάποιες σποραδικές μόνον αντιδράσεις σε αυτές τις προσπάθειες όχι επειδή οι άνθρωποι θεωρούσαν τα αρχαία τέχνεργα μέρος τής αρχαίας κληρονομιάς τους, αλλά επειδή τα είχαν επενδύσει με υπερφυσικές ιδιότητες και πίστευαν, ότι η καταστροφἡ τους θα επέφερε συμφορές και ολέθριες συνέπειες γιά τους ίδιους και γιά τα μέσα διαβίωσης.
 Αρβανίτες μαρμαράδες στην Ακρόπολη. (Μουσείο Μπενάκη). |
Μαρμαράδες στην Ακρόπολη
Στους παραπάνω πίνακες ξένων περιηγητών εικονίζονται ρωμιοί μαρμαράδες με εργαλεία στα χέρια να σπάνε μάρμαρα στην Ακρόπολη, όπου υπήρχε άφθονη άριστης ποιότητας πρώτη ύλη. Πολλά από αυτά τα μάρμαρα έχουν γίνει ασβέστης ή έχουν εντοιχισθεί σε διάφορες κατασκευές σε όλη την γύρω περιοχή με την Πλάκα να αποτελεί το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα. (Διαβάστε στην «Ελεύθερη Έρευνα»: Τής πλάκας).
Φανταστείτε πόσο συχνό πρέπει να ήταν το φαινόμενο να εργάζονται μαρμαράδες στην Ακρόπολη προσποριζόμενοι αρχαία υλικά, ώστε να κάνει εντύπωση στους ξένους περιηγητές και να το ζωγραφίζουν.
Βομβαρδισμοί
Πολλές ακόμα καταστροφές έχουν γίνει κατά τους βομβαρδισμούς τής Ακρόπολης. Καμμία ιστορική βάση δέν υπάρχει στα περί δήθεν προσφοράς στους πολιορκημένους τούρκους ποσοτήτων μολυβιού, γιά να σταματήσουν την αφαίρεση τού συνδετικού μετάλλου από τους κίονες τού Παρθενώνα. Αυτό το περιστατικό, που αναφέρεται στα αναγνωστικά των σχολείων και χρησιμοποιείται με υπερηφάνεια στους εθνικούς πανηγυρικούς, αποτελεί πλάσμα φαντασίας, έναν ακόμη μύθο τής Ρωμιοσύνης.
Στην πραγματικότητα, οι ρωμιοί συναγωνίζονταν τους οθωμανούς στις καταστροφές των αρχαιοτήτων κατά τις πολιορκίες τής Ακρόπολης, άλλοτε βομβαρδίζοντάς την αδιακρίτως κι άλλοτε σκάβοντας κι ανατινάζοντας υπόγεια λαγούμια, σπάζοντας και κυλώντας από ψηλά κίονες τού Παρθενώνα και καταστρέφοντας τα μνημεία, προκειμένου να πάρουν οι ίδιοι το μολύβι για τα κανόνια τους. Τις καταστροφές τις απέδωσαν βέβαια, στον Μοροζίνι.
(Διαβάστε στην «Ελεύθερη Έρευνα»:
Όταν οι ρωμιοί, με θείες ευλογίες βομβάρδιζαν την Ακρόπολη...).
Έλγιν:
Το άλλοθι τής Ρωμιοσύνης
| Η επάνω φωτογραφία απεικονίζει το αέτωμα, όπως πρέπει να ήταν την αρχαία εποχή. Η μεσαία φωτογραφία είναι σχέδιο τού 1674, στο οποίο φαίνεται, ότι το κεντρικό τμήμα και ένα πολύ μεγάλο μέρος τού αετώματος ήδη λείπουν, 150 περίπου χρόνια πρίν την επίσκεψη τού Έλγιν. |  |
Ο Έλγιν απλά αποτελεί το άλλοθι τής Ρωμιοσύνης, προκειμένου να καλυφθούν οι μεγάλες καταστροφές στον Παρθενώνα, που έκαναν οι ίδιοι οι ρωμιοί.
Ανάμεσά τους κτίστηκε ναός τής Αγίας Τριάδας, ενώ τα Προπύλαιαδιαμορφώθηκαν σε ναό των Αρχαγγέλων.
Στο παραπάνω σχέδιο εικονίζεται ο Παρθενώνας - Παναγιά Αθηνιώτισσα κατά τον 12ο αι. μ.Χ.. (Μ. Κορρέ, Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο).
|
Ακρόπολη:
Ένα παλίμψηστο ανθρώπινης δραστηριότητας
Η εικόνα, που παρουσίαζε η Ακρόπολη την πριν τη δημιουργία τού κράτους εποχή, (αλλά και το σύνολο των αρχαιολογικών χώρων τής χώρας), η οποία σώζεται εν μέρει από σχέδια και γκραβούρες τής περιόδου, μάλλον προκαλεί κατάπληξη στο σύγχρονο παρατηρητή, καθώς έχει ελάχιστη σχέση με το μνημείο, που σήμερα έχουμε στο νου μας. Ήταν ένα παλίμψηστο ανθρώπινης δραστηριότητας με πλείστα ίχνη μετακλασικής δραστηριότητας, όπως το οθωμανικό τζαμί με το μιναρέ του, ο οποίος σωζόταν μέχρι το 1843, τα καταλύματα και τα άλλα κτίσματα για τη φρουρά, που ήταν εγκατεστημένη εκεί, με πιο επιβλητικό τον περίοπτο μεσαιωνικό πύργο των Προπυλαίων.
   Ο Παρθενώνας, το Ερεχθείο (πυριτιδαποθήκη εκείνη την εποχή) και τα γύρω κτίσματα, όπως απεικονίζονται σε εικαστικά έργα τού 18ου αιώνα. Διακρίνεται καθαρά το μουσουλμανικό τέμενος (πρώην Παναγιά Αθηνιώτισσα) μέσα στο σηκό τού αρχαίου ναού. |
«Ες έδαφος φέρειν»
και εναντίον των μεσαιωνικών κτισμάτων
Τα περισσότερα από τα μεσαιωνικά κτίσματα τα έφεραν «ες έδαφος» κατά τις πρώτες δεκαετίες μετά την ίδρυση τού κράτους. Η καταστροφή ουσιαστικά όλων των μετακλασικών κτισμάτων συνιστούσε μιά τελετουργική αποκάθαρση τού χώρου από κάθε τι, το οποίο λογιζόταν ως κατάλοιπο «βαρβαρότητας» και η υλική έκφανση τής κατοχής τής Ελλάδας από ξένους εισβολείς.
Καθώς η κλασική περίοδος θεωρούταν πλέον ο «χρυσός αιώνας» τού νέου εθνικού κράτους, αλλά και ολόκληρου τού δυτικού πολιτισμού, οι νέοι μηχανισμοί τής νεωτερικότητας, όπως η Αρχαιολογική Υπηρεσία και τα στελέχη της, δημιουργούσαν, κατά μια έννοια, την ορατή, υλική αρχαιολογική μαρτυρία αυτού τού χρυσού αιώνα.
| Οι εκκλησίες αποτελούσαν τόπους λατρείας γιά τη συν- τριπτική πλειονότητα τού πληθυσμού και τις σεβάστηκαν, όχι όμως τα τζαμιά. Τα κατά- λοιπα τού οθωμανικού παρελθόντος αποτελούσαν τα κατ’ εξοχήν «λείψανα τής βαρβαρότητος» κι έτσι τα εξαφάνισαν. |  |
Η Αρχαιολογία είναι πολύ πιό σημαντική γιά το έθνος απ’ ό,τι, γιά παράδειγμα, η Ιστορία, λόγω τής δυνατότητάς της να δημιουργεί , μέσα από την υλικότητα των αρχαίων ευρημάτων, σωματικές και αισθητηριακές συναντήσεις με το παρελθόν.
Αφ’ ης δε στιγμής η εθνική ρητορική στην Ελλάδα, όπως και σε πολλές άλλες περιπτώσεις, βασιζόταν, και εξακολουθεί να βασίζεται, σε μεγάλο βαθμό στο λόγο περί καθαρότητας και μόλυνσης, τα μετακλασικά μνημεία θεωρήθηκαν μόλυσμα, ύλη εκτός τόπου, η οποία αμαύρωνε την καθαρότητα των κλασικών μνημείων και έπρεπε, συνεπώς, να εξαφανιστεί.
Στις οθωμανικές κατασκευές, που κατεδαφίστηκαν ως μιάσματα των αρχαιολογικών χώρων, συμπεριελήφθηκαν και κάποιες, οι πιό εμφανείς δυτικές.
Γιά τη Ρωμιοσύνη, τα δυτικά μεσαιωνικά κτίσματααποτελούσαν κατάλοιπα μιάς άλλης ξένης κατοχής.
Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα αποτελεί ο φράγκικος πύργος στην Ακρόπολη, ο οποίος κατεδαφίστηκε το 1874, παρά τις έντονες και ποικίλες αντιδράσεις από το εξωτερικό.
Όταν γεννήθηκε το εθνικό φαντασιακό
Το εθνικό φαντασιακό μεταμόρφωσε το κοινωνικό τοπίο τής ελληνικής χερσονήσου και, έπειτα από την ίδρυση τού κράτους, τα αρχαιολογικά μνημεία συντέλεσαν στην υποστασιοποίηση τού εθνικού ονείρου.
Η Ακρόπολη, πλήρως αποκαθαρμένη και εξαγνισμένη από τα ίχνη τού μετακλασικού βίου της, έγινε ο πιό σημαντικός ιερός τόπος αυτού τού υποστασιοποιημένου ονείρου και ο Παρθενώνας, το πιό περίφημο μνημείο μέσα σε αυτόν. Τα γλυπτά, που αφαίρεσε ο Έλγιν κατέστησαν ως εκ τούτου μέρος εκείνης τής ιερής κληρονομιάς, η οποία απήχθη βίαια από την εθνική πατρίδα, όταν η τελευταία τελούσε υπό τον «οθωμανικό ζυγό».
Καθώς η νέα φαντασιακή κοινότητα τού έθνους εδραιωνόταν, κι ενόσω επιχειρούσε να δημιουργήσει το δικό της εθνικό κράτος, οι αρχαιότητες, τα υλικά σημαίνοντα τής συνέχειας ανάμεσα στην κλασική Ελλάδα και στο νέο έθνος-κράτος, απέκτησαν εξέχουσα βαρύτητα.
Ενώ το έθνος κατασκευάστηκε ως μιά εξιδανικευμένη εδαφική οντότητα, στην οποία η γλώσσα και η ιστορική αφήγηση παρείχαν ισχυρά στοιχεία συνέχειας με το κλασικό παρελθόν, κάτι σημαντικό έλειπε. Αν ο εθνικισμός είναι ένα τοπογραφικό και εικονογραφικό εγχείρημα, τότε τα αρχαία κτίσματα και τέχνεργα είναι απαραίτητα, γιά να οριοθετήσουν το εθνικό έδαφος, γιά να αποτελέσουν τα ορόσημά του.
Η μυθολογία και οι αρχαίοι συγγραφείς ήταν, βέβαια, πολύ χρήσιμοι στην κατασκευή τής νέας τοπογραφίας τού έθνους, όμως η υλικότητα των αρχαίων τοποθεσιών, κτισμάτων, λειψάνων και τέχνεργων, η ορατή, συγκεκριμένη, απτή φύση τους και η ενσώματη παρουσία τους ήταν εκείνες, που μπορούσαν να στοιχειοθετήσουν την «αντικειμενική» (διάβαζε αντικειμενικοποιημένη) πραγματικότητα τού έθνους. Η αίσθηση τής μακροβιότητας και η αύρα τής αυθεντικότητας, που απέπνεαν, τα προικοδοτούσε με τεράστια συμβολική δύναμη.
Τα υλικά, αυθεντικά μνημεία, τα οποία παρείχαν μιά αίσθηση συνέχειας και αιωνιότητας, αποτέλεσαν καίρια στοιχεία σε αυτή τη διαδικασία τού ονειρεύεσθαι τον ετεροτοπικό τόπο τού έθνους. Διαδραμάτισαν καίριο ρόλο στην κατασκευή ενός κοινού τόπου, ο οποίος υπήρχε ταυτόχρονα εντός και εκτός τής ιστορίας. Αν τα περισσότερα αρχαιολογικά λείψανα διαθέτουν τις ανωτέρω ιδιότητες, οι κλασικές αρχαιότητες είχαν το πρόσθετο πλεονέκτημα, ότι καταλάμβαναν κεντρική θέση και στο φαντασιακό και στην κοσμολογία τής Δύσης.
Η Παναγιά η Μεσοσπορίτισσα με το καμπαναριό της μέσα στον αρχαιολογικό χώρο τής Ελευσίνας. |  |
Γιατί υπάρχουν σήμερα εκκλησίες μέσα στους αρχαιολογικούς χώρους;
Βλέποντας σήμερα εκκλησίες να δεσπόζουν σε αρχαιολογικούς χώρους δημιουργείται ενδεχόμενα η εσφαλμένη εντύπωση, ότι όλα τριγύρω ήταν ελεύθερα και μόνο οι εκκλησίες είχαν κτισθεί εκεί.
Δεσπόζει ο ναός τού Αγίου Ιωάννη
τού Νηστευτή στον αρχαιολογικό
χώρο τού Ηραίου Περαχώρας.
Οι χώροι όμως, ήταν κατειλημμένοι από διάφορα κτίρια, γιατί επανειλημμένα είχαν οικισθεί κατά τη διάρκεια των αιώνων. Ζούσε κόσμος εκεί, που είχε φτιάξει τα σπίτια του, τα εργαστήριά του, τις εκκλησίες του κ.λπ. χρησιμοποιώντας μάλιστα τα αρχαία μάρμαρα ως δομικά υλικά ή μετατρέποντάς τα σε ασβέστη.
Πλάκα:
Η σύγχρονη συνοικία βρίσκεται ολόκληρη επάνω σε αρχαία. Ορισμένοι αρχαιολογικοί χώροι, που βλέπουμε σήμερα, υπάρχουν, γιατί κάποια στιγμή το νέο κράτος τους απαλλοτρίωσε κι απεμάκρυνε τα μεταγενέστερα κτίσματα. |
Μετά τη δημιουργία τού κράτους, όταν το εθνικό φαντασιακό τής Ρωμιοσύνης επέβαλε τη δημιουργία αρχαιολογικών χώρων, απαλλοτρίωσαν κάποιες εκτάσεις, απ’ όπου απομάκρυναν όλα τα μετακλασικά κτίσματα και τις περίφραξαν.
|
Αν περπατήσετε στην Πλάκα, στην Αρχαία Αγορά ή στο Θησείο θα δείτε αρχαιολογικούς χώρους να διακόπτονται απότομα κι αμέσως μετά να υπάρχουν μεταγενέστερα ή ακόμα και σύχρονα κτίσματα. Όλες οι περιοχές εκεί όμως, είχαν αρχαία. Απλά, οι αρχαιολογικοί χώροι, που υπάρχουν σήμερα, φτάνουν έως εκεί, που έγιναν απαλλοτριώσεις. Πιό πέρα η οικοδομική δραστηριότητα συνεχίστηκε κανονικά. Το ίδιο παρατηρείται στο σύνολο των αρχαιολογικών χώρων τής επικράτειας.
Η μεταβυζαντινήεκκλησία τής Καπνικαρέαςστην Αθήνα διατηρήθηκε, παρ’ όλο, που σύμφωνα με το πολεοδομικό σχέδιο, έπεφτε στο μέσον τής οδού Ερμού.
 Κατά την αποκάθαρση τού εικονιζόμενου αρχαιολογικού χώρου τής Αρχαίας Αγοράς δαπανήθηκαν μεγάλα ποσά γιά απαλλοτριώσεις, ώστε να απομακρυνθούν σπίτια, εργαστήρια κ.λπ. κτίσματα και δραστηριότητες από εκεί. Το ναό όμως, των Αγίων Αποστόλων τον διατήρησαν. |
Θράσος η διεκδίκηση των ελγινείων
Οι απολίτιστοι ρωμιοί επήλυδες στον ελλαδικό χώρο, ενώ από τη μιά δείχνουν διαχρονικά απαξιωτική συμπεριφορά προς τις αρχαιότητες σπάζοντας και κάνοντάς τες οικοδομικά υλικά γιά σπίτια, μάντρες, εκκλησίες κ.λπ., από την άλλη φαντασιωνόμενοι ευγενείς καταγωγές και με στενά οικοπεδίστικη αντίληψη έχουν το θράσος να διεκδικούν την κατοχή όσων μαρμάρων φυγαδεύτηκαν, διασώθηκαν στα μουσεία τού εξωτερικού και γλύτωσαν κυρίως από τους ίδιους.
Από την επινόηση τής φαντασιακής κοινότητας τού ελληνικού έθνους και μετά, ειδικά τα μάρμαρα τού Παρθενώνα, έχουν καταστεί ένα από το πιό περίφημα και πολύτιμα στοιχεία τού συμβολικού κεφαλαίου των αρχαιοτήτων. Θεωρούνται μοναδικά, απαράμιλλα και ιερά. Τα ελγίνεια μάρμαρα, ως το πιό περίφημο δείγμα τής κλασικής τέχνης, κλήθηκαν να αποδείξουν όχι απλώς μιά πολιτισμική, αλλά κυρίως μιά βιολογική, φυλετική συγγένεια.
Μαντρί στα αρχαία τείχη
τού Πυθαγόρειου τής Σάμου.
Οι σύγχρονοι ρωμιοί αγανακτούν με τους άγγλους κι έχουν θέσει σαν «εθνικό» στόχο τη διεκδίκηση των μαρμάρων τού Παρθενώνα, που βρίσκονται στο Βρετανικό Μουσείο. Μα αν είχαν μείνει εδώ, εκκλησίες, σπίτια και ασβέστης θα είχαν γίνει κι αυτά. Η περίπτωση των ελγινείων είναι χαρακτηριστικό τής νοοτροπίας και τής σχιζοφρένειας των ρωμιών.
  Επάνω: Αριστερά: Ανάμεσα στα τραπέζια κεντρικού τουριστικού εστιατορίου τήςοδού Κυδαθηναίων ξεφυτρώνει η βάση ενός σπασμένου αρχαίου κίονα. Δεξιά: Τα θεμέλια πολυκατοικίας επί αρχαιοτήτων στην Πλάκα, δίπλα στην εκκλησία τής Αγίας Αικατερίνης, η οποία επίσης έχει κτισθεί επί αρχαιοτήτων και με χρήση άφθονου αρχαίου υλικού. Κάτω: Αριστερά: Βάση αρχαίου κίονα έξω από κομμωτήριο τής Πλάκας. Δεξιά: Μπαλκόνι στολισμένο με κιονόκρανο άγνωστης προέλευσης. |
Όχι να επιστρέψουν οι αρχαιότητες δέν συμφωνώ, αλλά κι όσες έχουν διασωθεί από τη μανία τής Ρωμιοσύνης, θα ήθελα αν γινόταν να τις έπαιρναν κι αυτές κάποιοι πολιτισμένοι ξένοι κι άν ποτέ μετά από χρόνια, δεκαετίες ή ακόμα και αιώνες, αλλάξει η πληθυσμιακή σύνθεση τού ελλαδικού χώρου κι οι τότε επήλυδες είναι περισσότερο πολιτισμένοι, μόνον τότε θα μπορούσε να ξανασυζητηθεί τυχόν επιστροφή τους.
Αρχαία κιονόκρανα
δίπλα σε... cocktails
στον Πόρο.
ΕπίλογοςΟ ρωμιός είναι περίγελως τού πολιτισμένου κόσμου (διαβάστε στην «Ελεύθερη Έρευνα»: Τελευταίοι σε όλα!), τελευταίος στις περισσότερες στατιστικές (παχυσαρκία, αυτοκινητιστικά δυστυχήματα, ανάπτυξη, πολιτισμό, παιδεία, αθλητισμό, επιχειρηματικότητα, καθαριότητα, πολυφαρμακία, οικολογία κι ό,τι άλλο μπορεί να φανταστεί ο νους σας) και μονίμως χρεωκοπημένος, όπως ο «εθνικός του ήρωας», ο Καραγκιόζης. Δέν μπορεί να διαχειριστεί τον εαυτό του ο ρωμιός, τις αρχαιότητες θα διαχειριστεί; Αστειότητες...
Λάζαρης Γιάννης
Διαβάστε ακόμα
στην «Ελεύθερη Έρευνα»:
Όταν οι ρωμιοί, με θείες ευλογίες βομβάρδιζαν την Ακρόπολη...
Έλγιν: Το άλλοθι τής Ρωμιοσύνης
Γιά να ξαποσταίνουν οι... διεκδικητές τών μαρμάρων τού Παρθενώνα
Σύμπασα η Ρωμιοσύνη, όχι μόνον οι ρασοφόροι
Το αρχαίο τείχος και οι τοίχοι τού αίσχους
Ρωμιοσύνη εναντίον Κονώνειου τείχους
Οδοιπορικό στη χώρα των Α-ναξίων
Από την Αφροδίτη τής Μήλου, στην... κυρά Πόπη τής Νάξου
Αρχαίοι Νάξιοι και Ρωμιοί ανάξιοι
Τής πλάκας
Γιά να αγιαστείτε, πριν μπείτε!
Ρωμιοσυνιστικός κήπος
Ρωμιοσύνη η εν κήποις
στην «Ελεύθερη Έρευνα»:
Όταν οι ρωμιοί, με θείες ευλογίες βομβάρδιζαν την Ακρόπολη...
Έλγιν: Το άλλοθι τής Ρωμιοσύνης
Γιά να ξαποσταίνουν οι... διεκδικητές τών μαρμάρων τού Παρθενώνα
Σύμπασα η Ρωμιοσύνη, όχι μόνον οι ρασοφόροι
Το αρχαίο τείχος και οι τοίχοι τού αίσχους
Ρωμιοσύνη εναντίον Κονώνειου τείχους
Οδοιπορικό στη χώρα των Α-ναξίων
Από την Αφροδίτη τής Μήλου, στην... κυρά Πόπη τής Νάξου
Αρχαίοι Νάξιοι και Ρωμιοί ανάξιοι
Τής πλάκας
Γιά να αγιαστείτε, πριν μπείτε!
Ρωμιοσυνιστικός κήπος
Ρωμιοσύνη η εν κήποις
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Παρακαλώ να γράφετε με Ελληνικούς χαρακτήρες και να είστε κόσμιοι στις εκφράσεις σας. Οποιοδήποτε άλλο σχόλιο με γκρικλις και ξένη γλώσσα θα διαγράφετε. Ευχαριστώ!