Γερμανία: Προς την Ανάδειξη Μίας «Ευρώπης του Βερολίνου» σε Ευρωατλαντικό Πλαίσιο

«Η Γερμανία δεν θα πάρει μαθήματα από κανέναν στην Ευρώπη όσον αφορά την οργάνωση ή το εύρος των στρατιωτικών επεμβάσεών της. Ούτε από τη Γαλλία, ούτε από τη Βρεττανία».

Το τελευταίο διάστημα η Γερμανία, με δηλώσεις προθέσεων εκ μέρους ανώτατων κυβερνητικών αξιωματούχων της, δείχνει πρόθυμη να αναλάβει έναν πιο «ενεργό» και πρωταγωνιστικό ρόλο, τόσο στην ευρωπαϊκή όσο και στην παγκόσμια σκηνή. Ωστόσο, δεν θα πρέπει οι δηλώσεις αυτές να ερμηνεύονται ως μία πρόθεση χειραφέτησής της από το ευρωατλαντικό πλαίσιο, αλλά μάλλον ως προσπάθεια να αναδειχθεί ως η βασική συνιστώσα του συνόλου που αποκαλούμε «Δύση» στην Γηραιά Ήπειρο, αλλά χωρίς αυτό να σημαίνει αμφισβήτηση της πρωτοκαθεδρίας των ΗΠΑ. 

Οι ίδιοι οι Γερμανοί αντιλαμβάνονται πως, αν δεν θέλουν να επαναληφθεί το σκηνικό που οδήγησε σε δύο παγκοσμίους πολέμους, μία «Ευρώπη του Βερολίνου» πρέπει οπωσδήποτε να κινηθεί αταλάντευτα σε ευρωατλαντικό πλαίσιο. Αλλά και από τη δική τους πλευρά, οι ΗΠΑ, μετά τον Ψυχρό Πόλεμο, καταλαβαίνουν πως μία «Γερμανική Ευρώπη» δεσμευμένη τελεσίδικα στους ευρωατλαντικούς θεσμούς είναι η καλύτερη εγγύηση για την μακροημέρευση της ηγεμονίας τους στην Ευρασία, σε μία περίοδο, μάλιστα, που η φθίνουσα ισχύ τους τούς επιβάλει στο να αναζητήσουν συμμετόχους στο κόστος της ηγεμονίας αυτής.

Ως πρώτο σημάδι της νέας αυτής στάσης του Βερολίνου, που αποπνέει μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε την δήλωση Σόιμπλε, στις 27 Ιανουαρίου, ότι είναι «ανοιχτός» στη δημιουργία ενός ξεχωριστού ευρωπαϊκού κοινοβουλίου για χώρες που χρησιμοποιούν το ευρώ. Η πρόταση αυτή, που, όπως ήταν επόμενο, προκάλεσε αντιδράσεις, καθώς, αν υλοποιηθεί θα διασπάσει την «ενότητα» των οργάνων της Ε.Ε., απηχεί την πρόθεση της Γερμανίας να «κεφαλαιοποιήσει» σε θεσμικούς όρους την οικονομικοπολιτική της πρωτοκαθεδρία εκεί ακριβώς όπου αυτή εκδηλώνεται εμφανέστερα, δηλαδή στην Ευρωζώνη.

Η δεύτερη ένδειξη γερμανικής «μετατόπισης» από την μεταπολεμική «μετριοπάθεια» αναμένεται να εκδηλωθεί αύριο, Παρασκευή, 31 Ιανουαρίου, κατά την 50ή Διάσκεψη του Μονάχου για την Ασφάλεια. Εκεί, όπως αναφέρει το Spiegel, ο ομοσπονδιακός πρόεδρος της Γερμανίας Γιόαχιμ Γκάουκ, ο οποίος θα κηρύξει την έναρξη της διάσκεψης, θα καλέσει τους συμπατριώτες του «να αναγνωρίσουν την θέση τους στον κόσμο», σπάζοντας το μεγαλύτερο μεταπολεμικό γερμανικό «ταμπού», αυτό της μη ανάμιξης σε επεμβάσεις εκτός συνόρων. Αν και εν τοις πράγμασιν το «ταμπού» έχει σπάσει από την εποχή του Κοσόβου, το Βερολίνο αναμένεται να διεκδικήσει πιο ενεργό ρόλο στο ΝΑΤΟ και στο ευρωατλαντικό αμυντικό πλαίσιο γενικότερα, ώστε να πάψει πλέον ο «οικονομικός γίγαντας» της Ευρώπης να είναι «νάνος» σε θέματα διεθνούς ασφάλειας.

Τη βούληση αυτή απηχούν τόσο η αναμενόμενη αυριανή δήλωση Γκάουκ, όσο και το ενδεχόμενο η χριστιανοδημοκράτης υπουργός Άμυνας Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν να αποφασίσει την αύξηση της γερμανικής συμμετοχής στην ευρωπαϊκή δύναμη στο Μάλι, που σήμερα περιορίζεται σε 180 άτομα, με το βάρος να δίνεται τις αερομεταφορές και τον ανεφοδιασμό εν πτήσει. Και μπορεί ο σοσιαλδημοκράτης υπουργός Εξωτερικών Φρανκ-Βάλτερ Σταϊνμάγερ να συγκάλυψε τις γερμανικές προθέσεις κάτω από μία έκφραση «ευρωπαϊκής αλληλεγγύης» προς το Βερολίνο, λέγοντας ότι «Η Ευρώπη δεν μπορεί να αφήσει μόνη της τη Γαλλία», ο προκάτοχος της φον ντερ Λάιεν, ωστόσο, Τόμας ντε Μεζιέρ, κατά την τελετή παράδοσης – παραλαβής του Υπουργείου Άμυνας στις αρχές του μήνα, ήταν πιο αποκαλυπτικός για τις γερμανικές διαθέσεις:

«Όσον αφορά τις διεθνείς υποχρεώσεις μας, εμείς δεσμευτήκαμε κατ' επανάληψη πολύ περισσότερο από τη Γαλλία, για παράδειγμα», τόνισε ο ντε Μεζιέρ, αναφερόμενος στην επιχείρηση του ΝΑΤΟ στο Αφγανιστάν όπου η Γερμανία συμμετείχε με την τρίτη μεγαλύτερη στρατιωτική δύναμη, μετά από αυτές των ΗΠΑ και της Βρετανίας. Μάλιστα, λίγο πιο πριν, ήταν πιο δηκτικός απέναντι στο Παρίσι και το Λονδίνο: «Η Γερμανία δεν θα πάρει μαθήματα από κανέναν στην Ευρώπη όσον αφορά την οργάνωση ή το εύρος των στρατιωτικών επεμβάσεών της. Ούτε από τη Γαλλία, ούτε από τη Βρετανία».

Η παραπάνω στροφή του Βερολίνου δε συνιστά κάποια «μονομερή» στρατηγική, προς έναν απομονωτισμό έναντι των συμμάχων της ή – ακόμη περισσότερο – προς την κατεύθυνση κάποιας υποτιθέμενης σύμπλευσης με τη Μόσχα. Αντίθετα, όπως αναφέρει το Spiegel, πρόθεση της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, είναι η Γερμανία να ηγηθεί των διαδικασιών ώστε να σφυρηλατηθεί μια κοινή ευρωπαϊκή πολιτική στον τομέα της ασφάλειας. Μήπως, όμως, μία τέτοια στρατηγική έρχεται μακροπρόθεσμα σε σύγκρουση με τη στρατηγική της Ουάσιγκτων;

Η απάντηση, κατά την άποψή μας, είναι αρνητική, καθώς ήδη από την εποχή Κλίντον οι ΗΠΑ τάσσονται υπέρ της αναβάθμισης του ρόλου της Γερμανίας στο ευρωατλαντικό πλαίσιο, όχι μόνο στο επίπεδο της οικονομίας και της πολιτικής, αλλά και στην άμυνα. Άλλωστε, το ίδιο το γερμανικό περιοδικό τονίζει ότι η άποψη που επικρατεί στους εταίρους της χώρας (Γαλλία, Βρετανία, ΗΠΑ) είναι πως επιδίδεται σε ηθικολογίες και πως «αρέσκεται να κουνάει το δάχτυλο, αλλά αποφεύγει την εμπλοκή όταν τα πράγματα δυσκολεύουν». Συνεπώς, ένας πιο ενεργός ρόλος του Βερολίνου θα είναι ευπρόσδεκτος από τους συμμάχους του.

Ήδη από το 1997, στη «Μεγάλη Σκακιέρα» (στα ελληνικά: εκδ. Λιβάνη, 1998), ο Ζμπίγκνιου Μπρεζίνσκυ – ο «Κίσσινγκερ των Δημοκρατικών» - τόνιζε ότι «η Ουάσιγκτων δείχνει σαφώς την προτίμησή της στη γερμανική – και όχι στη γαλλική ηγεσία στην Ευρώπη». Μάλιστα, κάνει λόγο για την αλλαγή δομής του ΝΑΤΟ, ώστε να βασίζεται σε δύο κατά το μάλλον ή ήττον ισότιμους εταίρους. Καθώς αυτονόητα ο ένας εταίρος είναι οι ΗΠΑ, ο άλλος είναι η Ενωμένη Ευρώπη, η οποία εμμέσως αντιλαμβανόμαστε ότι θα ήταν επιθυμητό για τον Μπρεζίνσκυ να βρίσκεται υπό μία γερμανική καθοδήγηση.

Επιπλέον, είναι πολύ ενδιαφέρον ότι, λίγες γραμμές πιο κάτω αναφέρει:

«Μία Αμερική η οποία επιθυμεί πραγματικά μια ενωμένη και επομένως μια πιο ανεξάρτητη Ευρώπη, θα πρέπει να στηρίξει εκείνες τις ευρωπαϊκές δυνάμεις που είναι γνήσια αφοσιωμένες στην πολιτική και οικονομική ολοκλήρωση της Ευρώπης. Μια τέτοια στρατηγική θα σήμαινε επίσης την απόρριψη της άλλοτε καθαγιασμένης ειδικής σχέσης μεταξύ ΗΠΑ και Ηνωμένου Βασιλείου». 

Δεν είναι, συνεπώς, μόνο οι πρόσφατες «παραξενιές» της Αλβιόνος, περί δημοψηφίσματος για την παραμονή της στην Ε.Ε., που δείχνουν ότι είναι πλέον Γηραιά. Φαίνεται πως ακόμη και ο εκείθεν του Ατλαντικού σύμμαχος αρχίζει να την αντιμετωπίζει ως τέτοια εδώ και 15 χρόνια περίπου – τόσο αυτήν όσο και τον γεωπολιτικό της ρόλο. Και σιγά σιγά τον ρόλο της φαίνεται να παίρνει η ενωμένη, πλέον, Γερμανία.

Αυτό, όπως έχουμε τονίσει και πρόσφατα, διαφαίνεται και στην περίπτωση της Ουκρανίας, όπου η Γερμανία έχει ενεργό ρόλο. Καθώς ο Μπρεζίνσκυ μας προϊδεάζει για «το ειδικό γεωπολιτικό ενδιαφέρον της Γερμανίας και της Πολωνίας για την ανεξαρτησίας της Ουκρανίας», δεν θα πρέπει να μάς προκαλεί έκπληξη η χθεσινή δήλωση του πρωθυπουργού της Πολωνίας Ντόλαντ Τουσκ, ότι η Ευρώπη δεν πρέπει να γυρίσει την πλάτη της στην κρίση που έχει πλήξει την Ουκρανία.

Βέβαια, ο Μπρεζίνσκυ, το 1997, ήθελε το Κίεβο να περιληφθεί, το νωρίτερο ως το 2010, στην ενισχυμένη σχέση συνεργασίας Παρισίων-Βερολίνου-Βαρσοβίας εντός Ε.Ε. και ΝΑΤΟ, αλλά ένα τέτοιο σενάριο έχει αποτραπεί εξαιτίας της λυσσαλέας αντιδράσεως της Μόσχας (που δεν είναι πρόσφατη, αλλά έχει εκδηλωθεί ποικιλοτρόπως καθ΄όλη την μεταψυχροπολεμική περίοδο). Επίσης, και η κρίση στην Ευρωζώνη έχει αποτρέψει τη σύμπηξη ενός τόσο συμπαγούς τριμερούς άξονα στην ΕΕ, μεταξύ Γαλλίας, Γερμανίας και Πολωνίας, με συνέπεια το Βερολίνο να έχει ad hoc σχέσεις με καθέναν από τους άλλους δύο εταίρους.

Πάντως, η σημασία της Πολωνίας για την νέα «ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική» που θέλει να χαράξει η Γερμανία διαφαίνεται και στις προτάσεις των σοφών του Glienicker Gruppe, που ζητά μία «Ένωση του Ευρώ» με δική της Βουλή – πρόταση που, όπως είδαμε, διατύπωσε δημόσια και ο Σόιμπλε, καθώς, όπως αναφέρει και ο κ. Γ. Καπόπουλος, σε πρόσφατο άρθρο του στην «Ημερησία» («Το σχέδιο του Βερολίνου για “γερμανική” Ευρωζώνη, 03/01/2014) - υπάρχει πρόβλεψη για τη συμμετοχή της εκτός Ευρωζώνης Πολωνίας με το καθεστώς του παρατηρητή, ενώ προβλέπεται και συμβουλευτική συμμετοχή της χώρας στις διαπραγματεύσεις για τη σύνταξη της Συνθήκης του Ευρώ.

Όσο για το αν όλα αυτά έχουν κάποιο αντίκτυπο στα καθ’ ημάς, περιοριζόμαστε να πούμε, αντί συμπεράσματος, πως η ανάληψη ηγετικού ρόλου εκ μέρους του Βερολίνου στην ανατολική πλευρά του Ατλαντικού στο πλαίσιο του ευρωατλαντικού συνόλου μάλλον θα πρέπει να περιορίσει τις προσδοκίες μας για «δραστική παρέμβαση» των ΗΠΑ στην κρίση της Ευρωζώνης και να μάς προϊδεάσει, στην καλύτερη περίπτωση, σε παραινέσεις για οριακές διορθωτικές κινήσεις. 

Εκτός, βέβαια, και αν η Γερμανία επιδιώξει να «θεσμοποιήσει» το σημερινό προβάδισμά ισχύος που διαθέτει, μέσω της εφαρμογής προτάσεων σαν αυτές του Glienicker Gruppe, σε συνδυασμό με την ανάληψη μεγαλύτερων ευθυνών σε θέματα ευρωατλαντικής ασφάλειας - με προφανές αντιστάθμισμα την «ελάφρυνση», με κάποιο τρόπο, του χρέους στην Ευρωζώνη.

energia.gr