Toυ Δρ. Άριστου Αριστοτέλους*
Η επίσκεψη του Αμερικανού αντιπροέδρου Τζο Μπάιντεν στην Κύπρου στις 21 -23 Μαΐου ασφαλώς αποτελεί ένδειξη ιδιαίτερου ενδιαφέροντος των ΗΠΑ για την Κύπρο την περίοδο αυτή. Μέσα από πιο διεθνές στρατηγικό περιβάλλον προκύπτει το γεγονός αυτό; Ποιοι λόγοι βρίσκονται πίσω από την επίσκεψη αυτή και ποια τα πιθανά αποτελέσματα; Στα ερωτήματα αυτά απαντά το κείμενο που ακολουθεί.
Βασικά το ενδιαφέρον και η ανάμιξη των Αμερικανών στο Κυπριακό χρονολογείται από το 1955 έως σήμερα. Όμως ορισμένοι σημαντικοί στρατηγικοί λόγοι που σχετίζονται με την Τουρκία και το Κυπριακό βρίσκονταν πίσω από την τελευταία ένδειξη ενδιαφέροντος από τις ΗΠΑ, καθώς αποφασιζόταν η επίσκεψη Μπάιντεν στην Κύπρο. Πρώτο, οι ΗΠΑ μετά από αρκετά χρόνια αστάθειας στις σχέσεις με την Άγκυρα, φαίνεται να επιθυμούν να ανασυγκροτήσουν τη συμμαχία με την Τουρκία στη γενικότερη προσπάθεια δημιουργίας κλοιού συμμαχικών χωρών γύρω από τη Ρωσία, ενόψει του Ουκρανικού και των προθέσεων της Μόσχα για επέκταση της επιρροής της. Οι ΗΠΑ χρειάζονται την Τουρκία γιατί ελέγχει τα Στενά από τα οποία έχει έξοδο ο ρωσικός στόλος στη Μεσόγειο αλλά και για να αναλάβει ρόλο εξισορρόπησης της γεωπολιτικής επιρροής της Ρωσίας στον Καύκασο. Όμως η εξάρτηση της Τουρκίας από το ρωσικό φυσικό αέριο καθιστούν αυτά λεπτό ζήτημα για την Άγκυρα.
Ο δεύτερος λόγος είναι ότι οι ΗΠΑ μετατοπίζουν στρατιωτικούς πόρους από την Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή προς την Νοτιοανατολική Ασία, η οποία εξελίσσεται σε βαρόμετρο των διεθνών εξελίξεων και επιχειρούν να πληρώσουν το κενό που αφήνει η μετακίνηση τους στην Ασία, με διάφορες τοπικές ρυθμίσεις και εξισορροπήσεις. Η αποκατάσταση των στρατηγικών σχέσεων Τουρκίας – Ισραήλ που αποτελεί και διακαή επιθυμία του Τελ- Αβίβ είναι προτεραιότητα για την Αμερική. Μέρος αυτής της προσπάθειας είναι και οι ενέργειες του Ισραήλ για προώθηση της υποθαλάσσιας σύνδεσης αγωγών φυσικού αερίου με την Τουρκία, η οποία διψά κυριολεκτικά για ενέργεια. Ωστόσο τα σχέδια αυτά δεν μπορούν να υλοποιηθούν αν η Άγκυρα και η Λευκωσία δεν λύσουν τις διαφορές τους και διευθετήσουν το θέμα της ΑΟΖ.
Συνεπώς μια λύση στο Κυπριακό δεν θα παραμέριζε απλώς ένα εμπόδιο στις σχέσεις της Άγκυρας με την Ε.Ε και την Ελλάδα, αλλά θα εξομάλυνε τις τεταμένες σχέσεις στην Ανατολική Μεσόγειο και οι Τουρκοκύπριοι και η Τουρκία θα επωφελούνταν από τον φυσικό πλούτο της περιοχής. Με αυτά τα δεδομένα η Τουρκία έχει θέσει ως στόχο το τέλος του 2014 για επίλυση του Κυπριακού και προφανώς προσβλέπει στην αμερικανική συμβολή για την επίτευξη του. Επίσης το Κυπριακό προσφέρεται ως ευκαιρία για την Άγκυρα να μετρήσει τη διάθεση των ΗΠΑ να ικανοποιήσουν τουρκικές απαιτήσεις ως αντάλλαγμα της συνεργασίας που της ζητούν.
Υπό το πρίσμα όλων των ανωτέρω μπορεί να αντικρισθεί και η επίσκεψη του Μπάϊντεν στην Κύπρο - για να συμβάλει, ως καταλύτης, σε πρόοδο στις συνομιλίες. Η παρουσία στο πηδάλιο της Κυπριακής Δημοκρατίας, κυβέρνησης με διακηρυγμένους φιλοαμερικανικούς και φιλονατοϊκούς προσανατολισμούς, που είχε δεχτεί το σχέδιο Ανάν και με διακηρυγμένη επιθυμία για ενεργότερη εμπλοκή των ΗΠΑ στο Κυπριακό, αποτελεί πρόσφορο έδαφος για ανάπτυξη αμερικανικής πρωτοβουλίας.
Καθόσον αφορά τα αποτελέσματα της επίσκεψης, δεν μπορεί ο Αμερικανός αντιπρόεδρος να έρθει από την Ουάσιγκτον και να φύγει με άδεια χέρια από την Κύπρο. Το πιθανότερο είναι να ανακοινωθούν ορισμένα μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης και με κάποιο τρόπο να δοθεί ώθηση και προοπτική στις συνομιλίες. Βέβαια στην πορεία, όσον αφορά τις διαπραγματεύσεις, με δεδομένους τους στρατηγικούς σχεδιασμούς των ΗΠΑ για τη Τουρκία θα ήταν πιο δύσκολο για τους Αμερικανούς να ασκήσουν πιέσεις στην τουρκική πλευρά για ουσιαστικές υποχωρήσεις στο Κυπριακό, παρά στην ελληνοκυπριακή, που είναι το αδύνατο μέρος στη διαφορά. Η δεινή οικονομική θέση της Κύπρου και η μεγάλη εξάρτηση της μελλοντικής της επιβίωσης από το φυσικό αέριο την καθιστούν ταυτόχρονα ευάλωτη και σε πιέσεις.
Από τα ανωτέρω συνάγεται ότι η επίσκεψη Μπάιντεν και η επίδειξη αμερικανικού ενδιαφέροντος στο Κυπριακό είναι σημαντικό γεγονός, το οποίο εκδηλώνεται μέσα από ένα διεθνές σκηνικό που σχετίζεται και με προσπάθειες εξυπηρέτησης συγκεκριμένων στρατηγικών στόχων των ΗΠΑ. Υπό τις συνθήκες θα χρειαστεί μεγάλη διπλωματική μαεστρία από τη Λευκωσία για να μπορέσει να αξιοποιήσει προς όφελός της την ανάμιξη των Αμερικανών ή και να αποφύγει απώλειες στο Κυπριακό.
*Τέως Βουλευτής,
Ειδικός σε Θέματα Άμυνας και Στρατηγικής
ΚΥΠΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ
http://strategy-cy.com
ENGLISH TEXT
Strategic considerations behind Biden’s visit to Cyprus
Aristos Aristotelous *
The visit by U.S. Vice President Joe Biden to Cyprus on 21 -23 May is an indication of U.S. increased interest in the Cypriot problem this period. What is the strategic context out of which this visit is taking place? What are the reasons behind this event and the possible outcome? These are the questions answered in this text.
Certainly the American interest and involvement in the Cyprus problem dates back to 1955 up to the current days. However some important strategic considerations related to Turkey and Cyprus are behind the latest enhanced U.S. interest, leading up to the decision for Biden’s visit to the island. First, the U.S. after several years of unstable relations with Ankara, seems to want to rebuild the alliance with Turkey in its effort to create a ring of allied states around Russia, in view of the Ukraine crisis and Moscow 's perceived intentions to expand its influence. The U.S. needs Turkey because it controls the Strait through which the Russian fleet access the Mediterranean. The Americans also would like Turkey to assume the role of balancing the geopolitical power of Russia in the Caucasus. But Turkey 's dependence on Russian natural gas makes such a move a sensitive issue for Ankara.
The second reason is that the U.S. is shifting military resources from Europe and the Middle East to Southeast Asia, which is becoming a barometer of international developments and, therefore, it attempts to fill the gap left, with local arrangements and balances. Restoration of strategic relations between Turkey – Israel, an ardent desire of Tel – Aviv, is a priority for Washington. Part of this effort is Israel's endeavour to promote an underwater natural gas pipeline connection with energy hungry Turkey. However, these plans cannot be implemented before Ankara and Nicosia settle the Cyprus problem and sort out differences over the EEZ.
Therefore, a solution to the Cyprus issue will not only remove an obstacle to Ankara's relations with the EU and Greece, but will normalize strained relations in the Eastern Mediterranean and the Turkish Cypriots and Turkey will benefit from the natural wealth of the region. Bearing these in mind, Turkey has set the end of 2014 as a target date for the solution of the Cyprus problem and obviously is looking forward to the American contribution to achieve this objective. The Cyprus issue is an opportunity for Ankara to measure the strength of the willingness of the U.S. to meet Turkish demands in exchange for the cooperation they require from Ankara.
In the light of the above, both sides can view Biden's visit to Cyprus to act as a catalyst for progress in the intercommunal talks. The presence of pro-American and pro-NATO government in Cyprus, which had accepted the Annan plan and declared its wish for a more active U.S. involvement in the efforts to solve the island’s problem, provides a fertile ground for an American initiative.
Now, about the outcome of the visit, the American vice president cannot come all the way from Washington and leave empty-handed from Cyprus. Most likely he will announce some confidence building measures and somehow boost the talks between the two communities. But as the negotiations carry on, and the Americans would have to play a more decisive role, it will be difficult for them to exert pressure on the Turkish side to make concessions on Cyprus, due to the U.S. strategic expectations from Ankara. Therefore, it is more likely the weaker part in the discussion – the Greek Cypriots - that will be the object of American pressure for concessions and progress. The dire financial position of Cyprus and the high dependence of its future economic survival on the exploitation of natural gas resources make it more vulnerable to U.S. and E.U. pressures.
In conclusion, the Biden visit which manifests American interest in Cyprus is an important development, which also serves various strategic consideration of the USA including Turkey’s and Israeli cooperation in the area. Furthermore, although USA's involvement in the island's dispute is welcomed by both, Ankara and Nicosia, it will require a great deal of diplomatic mastery from the part of the Greek Cypriot side to utilize it to its benefit or even to avoid losses in the issue.
* Former Member of Parliament,
Strategic and Defence Analyst
http://strategy-cy.com
