Σύντομο σχόλιο: Στη διάλεξή του στο Πανεπιστήμιο Πειραιά, Ο καθηγητής Ντούγκιν εξέφρασε τις απόψεις του για τη διεθνή πολιτική και το Ευρασιατικό του όραμα στο σύγχρονοκόσμο. Απορρίπτοντας τις βασικές θέσεις των τριών κύριων θεωριών Διεθνών Σχέσεων (ρεαλισμός, νεοφιλελευθερισμός, νεο-μαρξισμός), παρουσίασε το όραμά του για έναν πολυπολικό κόσμο, μια νέα διεθνή τάξη (τον τέταρτο Νόμο της Γης) βασισμένηστην εμφάνιση πολλών πόλων που αντιστοιχούν στους μεγάλους πολιτισμούς που υπάρχουν στην ανθρωπότητα.
Μετά από ένα χρονικό διάστημα μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου κατά το οποίο πολλοί δυτικοί μελετητές προέβλεψαν τον ερχομό ενός μονοπολικού διεθνούς συστήματος που θα βασίζονταν στην κυριαρχία της αμερικανικής ηγεμονίας και την παγκόσμια εξάπλωση του φιλελεύθερου καπιταλισμού (μια εξέλιξη που υποστηρίζονταν για διαφορετικούς λόγους τόσο από το νεο- μαρξιστική όσο και από τη νεο-φιλελεύθερη θεωρία), μια νέα περίοδος ξεκίνησε στη δεκαετία του 2000, όταν κατέστη σαφές ότι οι προβλέψεις στις οποίες μια τέτοια εξέλιξη θα βασιζόταν (κυρίως η διαρκής παγκόσμια οικονομική ανάπτυξη και η διάσπαση ορισμένων μεγάλων παγκόσμιων δυνάμεων, όπως η Κίνα, η Ρωσία και η Ινδία ως αποτέλεσμα της ενσωμάτωσης των οικονομικών ολιγαρχιών τους στον πλούσιο Βορρά) αποδείχθηκαν λανθασμένες.
Ο Καθηγητής Ντούγκιν εξέφρασε την άποψη ότι μετά από όλες αυτές τις εξελίξεις ερχομαστε πιο κοντά σε έναν πολυπολικό κόσμο όπου ο πολιτισμός (και όχι το εθνικό κράτος όπως προτείνεταιαπό το ρεαλισμό) θα αποτελείτον κύριος δρώντα. Θεωρώντας ότι κινούμαστε στην εποχή της μετα-νεωτερικότητας (η Αραβική Άνοιξη αποτελεί ένα σημαντικό παράδειγμα αυτής της νέας κατεύθυνσης), εξέφρασε τη θέση ότι ο κόσμος προχωρεί προς μια περίοδο κατά την οποία το δυτικό κρατοκεντρικό σύγχρονο διεθνές σύστημα θα πρέπει να αντικατασταθεί από ένα μεταμοντέρνοστο οποίο οι διαφορετικοί πολιτισμοί (και όχι μόνο ένας πολιτισμός, ο δυτικός) θα αναγνωρίζονται ως ίσοι από όλους και θα αναδειχθούν ως ο κύριος διεθνής παράγοντας. Σύμφωνα με τον καθηγητή Ντούγκιν εναπόκειται στις πνευματικές ελίτ και τους λαούς του κάθε πολιτισμού να αποφασίσουν το μέλλον τους με βάση το δικαίωμα της ελευθερίας της επιλογής, χωρίς οποιαδήποτε απόφαση να τους επιβάλλεται από έξω.
Ισχυριζόμενος ότι η εσωτερική πολιτική της Ρωσίας (καθώς και άλλων χωρών) χαρακτηρίζεται από μια πάλη ανάμεσα σε μια φιλοαμερικανική, φιλελεύθερη ελίτ από τη μία πλευρά και από την άλλη τον Πρόεδρο Πούτιν, το μεγαλύτερο μέρος της ρωσικής πνευματικής ελίτ και της ρωσικής κοινωνίας (στόχος των οποίων είναι η διατήρηση της ρωσικής ταυτότητας), περιέγραψε την Ευρασιατική Ένωση του Πούτιν ως ένα σημαντικό βήμα προς τη δημιουργία ενός πολυπολικού κόσμου που αντιστέκεται στην αμερικανική ηγεμονία και, κατά συνέπεια, είναι προϋπόθεση για τη διατήρηση της ρωσικής ταυτότητας. Στο πλαίσιο αυτό, εξέφρασε την άποψη ότι οποιαδήποτε προσπάθεια της Δύσης για την ανατροπή του ιρανικού καθεστώτος (που αποτελεί ένα σημαντικό σύμμαχο της Ρωσίας, ο οποίος επίσης αντιστέκεται στην προοπτική ενός μονοπολικού κόσμου) με τη βία θα λάβει μια πολύ σκληρή απάντηση από τη Μόσχα.
Τέλος, ο Αλεξάντρ Ντούγκιν μίλησε και για το ρόλο της Ελλάδας στη σημερινή Ευρώπη υποστηρίζοντας ότι είναι πολύ πιο σημαντικό το να συμβάλλει η Ελλάδα στην αναδημιουργία της αρχιτεκτονικής της Ευρώπης μέσω της ενίσχυσης της Ανατολικής Ευρώπης ως πόλο στο εσωτερικό της ΕΕ από ό,τι, το να ενταχθεί η Ελλάδα στην Ευρασιατική Ένωση.
Η απομαγνητοφώνηση και το παραπάνω σχόλιο συντάχθηκαν από τον Αντώνη Σκοτινιώτη, υποψήφιο διδάκτορατου Πανεπιστημίου Πειραιώς, Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών.
Νίκος Κοτζιάς (συντονιστής): Καλώς ήρθατε. Μπορείτε να ξεκινήσετε.
ΑλεξάντρΝτούγκιν: Σας ευχαριστώ πολύ για την πρόσκληση να μιλήσω εδώ στην Ελλάδα για τη διεθνή πολιτική, για το ρόλο και τη θέση της Ρωσίας στο πλαίσιο του σύγχρονου κόσμου, για τον Ευρασιατισμό ως μια ιδέα η οποία γίνεται όλο και πιο δημοφιλής όχι μόνο στη Ρωσία, αλλά και στο πλαίσιο των γειτονικών της χωρών,τις οποίες ακόμη αποκαλούμε μετασοβιετικό χώρο ή Εγγύς Εξωτερικό. Προτείνω να κάνω ένα είδος εισαγωγής σχετικά με τα σημαντικότερα ζητήματα της διεθνούς πολιτικής και μετά θα μπορούσαμε να ανταλλάξουμε ιδέες, ερωτήσεις και κριτικές. Πρέπει να ορίσουμε ένα χρονικό πλαίσιο. Όταν αισθάνεστε ότι έχω μιλήσει αρκετά, μπορείτε να με σταματήσετε.
Το πιο σημαντικό σημείο της πραγματικότητας στο διεθνές πεδίο είναι οι θεμελιώδεις αλλαγές στην αρχιτεκτονική της παγκόσμιας πολιτικής. Υπάρχουν διαφορετικά είδη διεθνούς τάξης που ακολουθούν το ένα το άλλο και για να αρχίσουμε να μιλάμε για το που είμαστε θα πρέπει να κάνουμε μια μικρή έρευνα σχετικά με τις διαφορετικές μορφές διεθνούς τάξης που υπήρχαν στο παρελθόν. Έτσι μόνο θα κατανοήσουμε καλύτερα τι συμβαίνει στο παρόν. Θα μπορούσαμε να αναφερθούμε σε δύο έννοιες, δύο θεωρίες.
Πρώτα απ ' όλα, να πάρουμε τις ιδέες του Carl Schmitt για το Νόμο (ελληνική λέξη) της γης. Σύμφωνα με τη γερμανική πολιτική θεωρία του Schmitt, υπήρξε ο πρώτος Νόμος της γης που αντιστοιχούσεστις παραδοσιακές αυτοκρατορίες του προ-νεωτερικού παρελθόντος. Έτσι, είχαμε ένα είδος προ-νεωτερικής παγκόσμιας τάξης όπου οι δρώντες, οι ιεραρχίες, οι ηγεμονίες, οι ισορροπίες ισχύος ήταν δομικά εντελώς διαφορετικές από ότι στη νεωτερικότητα. Θα μπορούσε να οριστεί ως η προ-νεωτερική διεθνής τάξη. Στην έννοια αυτή αντιστοιχεί απόλυτα η ιδέα του αρχαίου ή κλασσικού διεθνούς συστήματος την οποία πρότειναν οι Άγγλοι ερευνητές των διεθνών σχέσεων, Barry Buzan και Richard Little. Έτσι, αυτές οι δύο έννοιες (ο προ-νεωτερικός πρώτος Νομός της γης του Carl Schmitt και το κλασικό/αρχαίο διεθνές σύστημα του Barry Buzan) στο άθροισμα αντιστοιχούν μεταξύ τους.
Μπορεί όλα αυτά να είναι παρελθόν αλλά το παρελθόν έχει πολύ βαθιές ρίζες στην ιστορία μας και εξακολουθεί να είναι παρών στον πραγματικό κόσμο καθώς βρισκόμαστε στην περιφέρεια της διεθνούς κοινότητας όπου υπάρχουν υπολείμματα αυτού του προ-νεωτερικού πεδίου των διεθνών σχέσεων. Έτσι, δε θα έπρεπε να απορρίψουμε πολύ εύκολα την προ-νεωτερικότητα στις διεθνείς υποθέσεις. Αυτό δεν είναι αποδεκτό ως κάτι φυσιολογικό αλλά υπάρχει. Για παράδειγμα, ο ισλαμικός παράγοντας. Δεν πρόκειται για ένα μοντέρνο πολιτικό παράγοντα. Αλλά, υπάρχουν τεράστιες κοινότητες και πολύ ισχυρά κράτη που προσπαθούν να δομήσουν τις πολιτικές τους με βάση τις αξίες της προ-νεωτερικότητας. Έτσι, η προ-νεωτερικότητα δεν είναι μόνο παρελθόν. Έχει επίσης μια θέση στο παρόν. Δεν πρέπει να το ξεχνάμε. Επειδή πρόκειται για ένα είδος δομικής προσέγγισης. Το παρελθόν δεν είναι μόνο παρελθόν. Το παρελθόν αποτελεί εν μέρει και παρόν και ίσως θα πάρει μέρος στην οικοδόμηση του μέλλοντος. Για αυτό είναι πολύ σημαντικό. Το παρελθόν ως προ-νεωτερική τάξη αποτελείκατά ένα μέροςιστορία, αλλά αποτελεί και μέρος τηςπραγματικότητας.
Ο δεύτερος Νομός της γης είναι γνωστός ως διεθνές σύστημα της Βεστφαλίας που βασίζεται στην κρατο-κεντρική θεώρηση. Αποτελεί στοιχείο νεωτερικότητας, πολιτικής νεωτερικότητας. Αποκαλείται δεύτερος Νομός της γης από τον Schmitt και παγκόσμιο διεθνές σύστημα από τον Barry Buzan και τον Richard Little. Αυτή είναι η δεύτερη διεθνής τάξη όπου υπάρχει ένας νέος δρών που θεωρείται ως ένας κανονικός και μοναδικός δρών με τον κανονιστικό τρόπο. Είναι το εθνικό κράτος το οποίο βασίζεται στο μοντέλο του σύγχρονου ευρωπαϊκού κράτους, το οποίο ήταν ένα είδος δικαίου ή κανονιστικού παραδείγματος που έγινε καθολικά αποδεκτό μετά τη συνθήκη ειρήνης της Βεστφαλίας.
Έχουμε δηλαδή τον κόσμο της Βεστφαλίας όπου υπάρχουν δύο σημαντικές αρχές: η κυριαρχία, πράγμα που σημαίνει ότι πάνω από το εθνικό κράτος δε θα μπορούσε να υπάρξει κανένα νομικό υποκείμενοτο οποίο θα μπορούσε να περιορίσει την απόλυτη ελευθερία του κράτους να συμπεριφέρεται όπως θέλει σε οποιαδήποτε κατάσταση, με τρόπο που αντιστοιχεί στα εθνικά του συμφέροντα, τα εγωιστικά και απολύτως υλιστικά του συμφέροντα. Αυτή είναι η πρώτη αρχή του Βεστφαλιανού συστήματος. Ο δρών, ο μόνος παράγοντας στη διεθνή κλίμακα είναι το εθνικό κράτος.
Η δεύτερη αρχή ορίζει ότι η αρχή της κυριαρχίας προϋποθέτει την αναρχία στοδιεθνές σύστημα. Τι είναι αναρχία; Είναι το λογικό αποτέλεσμα της κυριαρχίας επειδή εάν είσαι ο ανώτατος άρχων δεν θα πρέπει να υποτάσσεσαι σε καμία βούληση που προσπαθεί να επιβληθεί από το πάνω. Έτσι, αν έχουμε πραγματικά κυρίαρχα εθνικά κράτη δεν θα μπορούσε να υπάρξει κάποιο υποκείμενο ή θεσμικό όργανο που θα μπορούσε θεωρητικά να επιβάλλει τη θέλησή του στις κυρίαρχες οντότητες. Αυτές είναι οι δύο αρχές της διεθνούς τάξης της Βεστφαλίας ή του δεύτερου Νόμου της γης.
Έτσι, μετά τα δραματικά γεγονότα του 20ου αιώνα, στο τέλος του 20ου αιώνα, μετά τη δημιουργία του διπολικού κόσμου ο οποίος θεωρητικά ήταν στο πλαίσιο του Βεστφαλιανού συστήματος (ο Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών βασίζεται στην αναγνώριση της αρχής της κυριαρχίας του Βεστφαλιανού συστήματος), η απόλυτη κυριαρχία του κάθε εθνικού κράτους αποτελεί ένα είδος κανονιστικής προσέγγισης. Έτσι, υπήρχε η διπολική διεθνής τάξη που θεωρητικοποιήθηκε από τον Carl Schmitt ως ο τρίτος Νόμος της γης και η οποία στην ρεαλιστική παράδοση, τη νεο-ρεαλιστική αμερικανική παράδοση διατυπώθηκε μέσω των ιδεών του Kenneth Waltz ο οποίος πρότεινε την ιδέα της ισορροπίας δυνάμεων και ο οποίος αναγνώρισε το διπολικό σύστημα ως την πιο λογική και πλήρη έκφραση της λογικής της ανάπτυξης των διεθνών σχέσεων. Έτσι, αυτό που είναι ενδιαφέρον είναι ότι ο Waltz, ένας πολύ διάσημος επιστήμονας διεθνώς, επέμεινε στο διπολικό σύστημα και στην αιωνιότητα αυτού του συστήματος μόλις λίγο πριν την εξαφάνιση της Σοβιετικής Ένωσης. Ήταν ενδιαφέρον το γεγονός ότι ένας πολύ αναγνωρισμένος διεθνής λόγιος βεβαίωνε την παραμονή της καταστροφής της Σοβιετικής Ένωσης ότι το διπολικό σύστημα αποτελεί το τέλος, δηλαδή την τελική μορφή που μπορεί να λάβει το διεθνές σύστημα.
Μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης υπήρχαν αποδείξεις σε διεθνές επίπεδο ότι έχουμε εισέλθει σε φάση μετάβασης προς την επόμενη μορφή διεθνούς τάξης. Ο Karl Schmitt δε ζούσε πια εκείνη τη στιγμή, αλλά θα μπορούσαμε να συνεχίσουμε τον τρόπο σκέψης του μιλώντας για τον τέταρτο Νόμο της γης. Ο Karl Schmitt δεν είχε πια να πει κάτι συγκεκριμένο γι ' αυτό και έτσι χρησιμοποιούμε την έννοια του τέταρτου Νόμου της γης με αυστηρά ερωτηματικό πρόσημο. Δεν είναι κάτι που γνωρίζουμε αλλά κάτι που δεν γνωρίζουμε, ένα είδος αναπάντητου ερωτήματος, ένα μοντέλο για τη μελλοντική διεθνή τάξη.
Από την πλευρά τους, οι Buzan και Little ανέπτυξαν τις θέσεις μέσω της αγγλικής σχολής των διεθνών σχέσεων και ειδικά τη μεταμοντέρνα της εκδοχή η οποία είναι γνωστή ως ιστορική Κοινωνιολογία και η οποία αποτελεί ένα είδος τάσης στη μεταθετικιστική προσέγγιση των διεθνών σχέσεων. Kαι κάτι πολύ σημαντικό και ενδιαφέρον: σας προτείνω να διαβάσετε ένα συγγραφέα αυτής της ιστορικής σχολής των διεθνών σχέσεων, τονJohn Hobson που δημοσίευσε πρόσφατα ένα λαμπρό βιβλίο το οποίο φέρει τον τίτλο «Η ευρωκεντρική αντίληψη των διεθνών σχέσεων» (TheEurocentricConceptionofInternationalRelations) και στο οποίο επιβεβαιώνει ότι όλη η κατασκευή, όλη η θεωρία των διεθνών σχέσεων που γνωρίζουμε είναι πραγματικά απολύτως ρατσιστική, ευρωκεντρική και αγνοεί εντελώς οποιαδήποτε άλλη πιαθνότητα να εξεταστεί το διεθνές σύστημα αν δεν ανταποκρίνεται στη δυτική άποψη. Είναι ένα είδος θεωρητικού ιμπεριαλισμού όπως περιγράφεται από αυτόν τον πολύ ενδιαφέροντα σύγχρονο Άγγλο μελετητή.
Η ιδέα των Buzan και Little σχετικά με το επόμενο διεθνές σύστημα ήταν αυτή ενός μεταμοντέρνου διεθνούς συστήματος όπου, ακολουθώντας τον Karl Schmitt, θέτουμε το ερώτημα του ποιος είναι ο τέταρτος Νόμος της γης. Οι Buzan και Little ίσως δίνουν μια όχι τόσο συγκεκριμένη, μια κατά προσέγγιση απάντηση ότι το διεθνές σύστημα θα είναι ένα μεταμοντέρνο διεθνές σύστημα. Είναι πολύ σημαντικό το πώς περιγράφουν αυτό το σύστημα. Το πλαίσιο αυτής της περιγραφής αντιστοιχεί περισσότερο ή λιγότερο σε αυτό που οι νέο-φιλελεύθεροι και οι στοχαστές της παγκοσμιοποίησης επιβεβαιώνουν ή στον τρόπο με τον οποίο οι νέο-μαρξιστές (όπως ο Ι. Wallerstein) περιγράφουν το παγκόσμιο σύστημα Έχουμε δηλαδή την έννοια ενός παγκόσμιου συστήματος με ένα εντελώς διεθνοποιημένο οικονομικό κέντρο (τον πλούσιο Βορρά) και μια φτωχή περιφέρεια. Είναι ένα είδος μιας δι-εθνικής παγκόσμιας τάξης. Έτσι, αυτό αποτελεί μια πολύ συγκεκριμένη διαφορά μεταξύ του μεταμοντέρνου διεθνούς συστήματος και του Βεστφαλιανού συστήματος (συμπεριλαμβανομένης της διπολικής περιόδου).
Η κύρια ιδέα αυτού του μεταμοντέρνου διεθνούς συστήματος είναι ακριβώς η εξαφάνιση του εθνικού κράτους. Έχουμε ένα είδος τέλους της εθνικής κρατικής υπόστασης ως αρχή των διεθνών σχέσεων. Είναι μια διαδικασία, δεν είναι κάτι δεδομένο, δεν είναι ένα γεγονός, αλλά είναι μια σαφώς παρατηρήσιμη τάση στην οποία τώρα συμμετέχουμε. Αυτή η ιδέα ότι το εθνικό κράτος παύει να είναι ο μοναδικός και καθολικός δρών των διεθνών σχέσεων είναι γεγονός αλλά, μέσα στο πλαίσιο της νεοφιλελεύθερης ή της νέο-μαρξιστικής προσέγγισης αναζητούν επίσης και την εναλλακτική αυτής της έννοιας καιθεωρούν ότι αυτή η διαδικασία είναι μόνο η αρχή της εξαφάνισης οποιουδήποτε είδους εθνικού κράτους.
Σήμερα έχουμε έναν πολλαπλασιασμό των δρώντων. Ενώ το εθνικό κράτος υφίσταται, τώρα αναδύονται και νέοι δρώντες. Υπερεθνικές οργανώσεις όπως η Ευρωπαϊκή Ένωση η οποία δεν είναι κράτος, είναι ένα είδος μετακρατικής οργάνωσης, ένα νέο είδος οργάνωσης της ευρωπαϊκής κοινωνίας των πολιτών που βασίζεται στην έννοια της διακυβέρνησης και όχι της κυβέρνησης. Είναι ένα είδος ανακατανομής των αρμοδιοτήτων σε μια πολύ συγκεκριμένη κλίμακα. Θεωρείται η πιο επιτυχημένη, νομίζω ότι οι Έλληνες έχουν κάποια αμφιβολία σχετικά με αυτό, αλλά γενικά είναι αποδεκτό ότι είναι η πιο επιτυχημένη μορφή μεταμοντέρνας διεθνούς τάξης όπου το κράτος, το εθνικό κράτος, εξαφανίζεται, ακριβώς επειδή υπάρχει ο νόμος, υπάρχουν οικονομικά και οικονομικά κέντρα που έχουν υπερβατικό χαρακτήρα μπροστά στο κράτος. Έτσι, έχουμε κάτι που ξεπερνά απολύτως την εξουσία και τη δυνατότητα απόφασης του εθνικού κράτους.
Αλλά υπάρχουν και άλλα φαινόμενα, πολύ σημαντικά, όπως ο ρόλος της ανάπτυξης των ΜΚΟ στη διεθνή πολιτική, όπου μη κρατικοί φορείς όπως τα δίκτυα ΜΚΟ μπορούν να υποχρεώσουν την κυβέρνηση μιας χώρας να λάβει μια απόφαση. Έτσι, ενεργούν σε υπερεθνικό επίπεδο, δεν αναγνωρίζουν τα σύνορα και μπορούν να υπαγορεύουν τη θέλησή τους σε διακρατικό επίπεδο. Και έχουμε το φαινόμενο της Αραβικής Άνοιξης, όπου έχουμε να αντιμετωπίσουμε όχι μία πολιτική επανάσταση αλλά ένα είδος στρατηγικής δικτύων που δίνουν στο τέλος μια συγκεκριμένη πολιτική απόφαση. Την εξαφάνιση, για παράδειγμα, ενός ηγέτη ή την εμφάνιση μιας εξέγερσης. Δεν αποτελεί μια παραδοσιακή εξέγερση, είναι ένα είδος της μεταμοντέρνας εξέγερσης, μιας επανάστασης του twitter όπου τα κοινωνικά δίκτυα, οι ΜΚΟ και διαφορετικά τμήματα της κοινωνίας των πολιτών δρουν σε υπερεθνικό επίπεδο. Δεν έχουμε δηλαδή μόνο μια τυνησιακή ή μια αιγυπτιακή επανάσταση ή Άνοιξη, έχουμε ένα είδος μιας (πολύ αιματηρής) αραβικής άνοιξης.
Αυτό είναι πολύ σημαντικό. Αραβικής, όχι κρατικής. Η έννοια αραβική περιλαμβάνει διάφορα κράτη που μοιράζονται περισσότερο ή λιγότερο και με διαφορετικές συνέπειες, την ίδια Άνοιξη. Έχουμε δηλαδή την ίδια Άνοιξη για όλους τους Άραβες. Αυτό είναι ένα είδος μεταμοντέρνου φαινομένου, δεν πρόκειται για μια πολιτική εξέγερση, μια πολιτική επανάσταση σε μια μόνο χώρα. Είναι ένα φαινόμενο που υπερβαίνει τα σύνορα.
Υπάρχουν και πολλά άλλα φαινόμενα. Για παράδειγμα, η οικονομική παγκοσμιοποίηση η οποία κάνει διαφορετικές χώρες και κοινωνίες να εξαρτώνται η μία από την άλλη μέχρι του σημείου όπου τα εθνικά συμφέροντα θεωρούνται ότι είναι λιγότερο σημαντικά από τα συμφέροντα των υπερεθνικών χρηματοπιστωτικών εταιριών. Αυτή είναι μια κατάσταση που αισθάνεστε οι ίδιοι για τον εαυτό σας.
Έτσι, τι είναι Ελλάδα στη μετανεωτερικότητα που περιγράφουμε; Είναι ένας χώρος ενός υπερεθνικού οικονομικού πεδίου. Έτσι είναι ένα ημι-κράτος και ένα ημι-πεδίο. Είναι μέρος ενός κοινού οικονομικού χώρου και μέχρι ενός ορισμένου σημείου εξακολουθεί να αποτελεί και ένα εθνικό κράτος με εθνικά συμφέροντα. Και τι είναι αυτό που διακυβεύεται τώρα, ποιο είναι το διακύβευμα εδώ στην Ελλάδα, αν η δημιουργία αυτής της διεθνούς τάξης περιορίζει την εθνική κυριαρχία; Κατ’αυτόν τον τρόπο, όπου σταματά το εθνικό συμφέρον, ξενικά το συμφέρον της παγκόσμιας οικονομικής ολιγαρχίας, της πλανητικής ολιγαρχίας.Ζούμε δηλαδή στο κέντρο της μετάβασης από το σύστημα της Βεστφαλίας ή το δεύτερο Νόμο της γης σε ένα μεταμοντέρνο σύστημα. Αυτό καθορίζει περισσότερο ή λιγότερο το πλαίσιο στο οποίο ζούμε, με το οποίο σκεφτόμαστε, με το οποίο ενεργούμε. Αλλά πρέπει επίσης να κατανοήσουμε δύο επιπλέον έννοιες που συνδέονται αυτή τη φορά με την γεωπολιτική και σχετίζονται με το πώς δημιουργείται η νέα παγκόσμια τάξη, η νέα υπερεθνική τάξη ή το μεταμοντέρνο διεθνές σύστημα.
Μετά το τέλος της Σοβιετικής Ένωσης, ο Charles Krauthammer, ένας πολύ σημαντικός Αμερικανός μελετητής έγραψε ένα άρθρο σχετικά με τη «μονοπολική στιγμή». Σύμφωνα με τον ίδιο, η μονοπολική στιγμή ήταν ο ερχομός της εποχής της μονοπολικής ηγεμονίας, της μονοπολικής αμερικανικής ηγεμονίας. Αυτό αποτέλεσε μέχρι ενός ορισμένου σημείου μια επιβεβαίωση της θεωρίας της ηγεμονικής σταθερότητας του Gilpin. Ήταν η ανταγωνιστική τάση εντός της αμερικανικής σχολής του νεορεαλισμού και ήταν κριτική απέναντι στον Waltz σχετικά με ό, τι πρότεινε στη δεκαετία του ΄70 και στις αρχές της δεκαετίας του ΄80. Ανέφερε ότι όχι ο διπολικός κόσμος, όπως πίστευε ο Waltz, αλλά ο μονοπολικός κόσμος είναι η πιο πλήρης έκφραση της διεθνούς πολιτικής στην ιστορία. Αυτή ήταν η ιδέα του Gilpin. Ο Charles Krauthammer την επιβεβαίωσε με ένα τρόπο πρόδηλο. Το ίδιο έκανε και ο Francis Fukuyama, με τον οποίο συναντήθηκα στην Ουάσινγκτον πριν από μερικά χρόνια. Δήλωναν με διαφορετικό τρόπο (ο Fukuyama περισσότερο στο πολιτισμικό- φιλοσοφικό επίπεδο και ο Krauthammer στο γεωπολιτικό- στρατηγικό επίπεδο) το ίδιο πράγμα.
Ότι είμαστε στο τέλος του κόσμου της Βεστφαλίας, της εθνικής κρατικής υπόστασης και ότι θα υπάρχει μόνο μια ηγεμονία στον κόσμο, οι ΗΠΑ που θα αναδιοργανώσουν τους άλλους παράγοντες της παγκόσμιας πολιτικής με βάση την αυτοκρατορική τους εξουσία.Έτσι, έχουμε ένα είδος μοναδικής παγκόσμιας αυτοκρατορίας της οποίας η εθνική κυβέρνηση γίνεται παγκόσμια κυβέρνηση και της οποίας τα εθνικά συμφέροντα γίνονται παγκόσμια, καθολικά συμφέροντα. Ο αμερικανικός τρόπος ζωής αποτελεί ένα είδος καθολικής αξίας για όλους τους ανθρώπους που ζουν στη γη. Και αυτή η ηγεμονία είναι καλοπροαίρετη, όπως προσποιήθηκαν οι νεο-συντηρητικοί φιλόσοφοι και, όπως ανέφερε ο Gilpin. Είναι μια ηγεμονία που θυσιάζεται γιατί, σύμφωνα με την άποψή του, η ηγεμονία είναι ορθολογικά η βάση για την παράλογη συμπεριφορά όλων των εξαρτώμενων από αυτή μερών. Έτσι, αναγνωρίζουμε τώρα τη συζήτηση σχετικά με την ανευθυνότητα της Ελλάδας σε σχέση με την υπευθυνότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Έχουμε την ίδια ιδέα, ότι οι ηγεμονίες, σε αυτήν την περίπτωση η ηγεμονία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, θυσιάζει τα χρήματά της για την ανεύθυνη συμπεριφορά ενός μικρότερου εταίρου.
(Οι μικροί εταίροι) θα μπορούσαν να τα καταφέρουν στο μέλλον, αλλά με αντάλλαγμα την αποποίηση κάθε είδους εθνικού συμφέροντος και εθνικής κυριαρχίας. Ενίσχυση με αντάλλαγμα την ελευθερία. Είναι ένα είδος από-πολιτισμικής διαδικασίας, η οποία είναι τώρα σαφώς παρατηρήσιμη εδώ στην Ευρώπη.Περισσότερο ή λιγότερο η ίδια ιδέα αναγγέλθηκε και από τον Charles Krauthammer σε παγκόσμια κλίμακα. Σύμφωνα με τον ίδιο, ο μονοπολικός κόσμος σημαίνει ότι θα υπάρξει μόνο ένας πόλος στον κόσμο, οι Ηνωμένες Πολιτείες ή, γενικά, οι Ηνωμένες Πολιτείες με τη Δυτική Ευρώπη, ο πλούσιος Βορράς, ο οποίος θα αποτελεί μια παγκόσμια αυτοκρατορία που θα οργανώσει το στρατηγικό χώρο σύμφωνα με τα συμφέροντά της. Η Ρωσία ήταν στη δεκαετία του ΄90 πολύ αδύναμη ενώ παράλληλα η τάση του εκδημοκρατισμού, του εκσυγχρονισμού διαφορετικών κρατών του κόσμου αύξανε και μεγάλωνε όλο και περισσότερο. Ο φιλελευθερισμός έγινε δεκτός ως ο μοναδικός τρόπος για την οικονομική ανάπτυξη ενώ η φιλελεύθερη δημοκρατία ως η μοναδική επιλογή πολιτικής διακυβέρνησης. Και η ιδεολογία των δικαιωμάτων του ανθρώπου έγινε δεκτή ως κάτι καθολικό. Όλα ήταν προετοιμασμένα, όλα ήταν έτοιμα στη δεκαετία του ΄90, να δηλωθεί και να επιβεβαιωθεί ότι τώρα πια έχουμε να κάνουμεμε ένα μονοπολικό κόσμο. Έτσι, ο τέταρτος Νομός της γης (σύμφωνα με τον Karl Schmitt) ή το μεταμοντέρνο διεθνές σύστημα θα είναι μονοπολικό. Εκεί οδηγούσαν περισσότερο ή λιγότερο τα στοιχεία κατά τη δεκαετία του ΄90.
Αυτό βαφτίστηκε ως η μονοπολική στιγμή γιατί ήταν ένα είδος ελέγχου της πραγματικότητας. Όλα ήταν έτοιμα ώστε να υποστηριχθεί αυτή η ιδέα. Επίσης, στο επίπεδο της νεο-μαρξιστικής θεώρησης των διεθνών σχέσεων (I. Wallerstein), υπήρχε η ίδια ιδέα σχετικά με το παγκόσμιο σύστημα. Σύμφωνα με τον Wallerstein, όλο το κεφάλαιο και το σύνολο της παγκόσμιας αστικής τάξης έχει επίκεντρο τον πλούσιο Βορρά. Έτσι, ο πλούσιος Βορράς αποτελεί ένα είδος εδαφικότητας του κεφαλαίου. Το κεφάλαιο γίνεται παγκόσμιο αποκτά συγκεκριμένες εκφάνσεις σε αυτό το χώρο. Εκτείνεται πέρα από κάθε είδους εθνικά σύνορα.
Την ίδια στιγμή, σύμφωνα με τον Wallerstein, υπάρχει ένα είδος περιφέρειας, μια παγκόσμια περιφέρεια, ο φτωχός Νότος που απορρίπτεται και γίνεται αντικείμενο εκμετάλλευσης από τον πλούσιο Βορρά. Αυτοί οι δύο πόλοι δημιουργούν ένα μονοπολικό σύστημα με το Βορρά στο κέντρο και την περιφέρεια γύρω από αυτό το κέντρο. Έτσι, σύμφωνα με τον Wallerstein, στη νεο-μαρξιστική ανάλυση αυτή θα είναι η πιο σημαντική τάση στο μέλλον ενώ η συγκέντρωση των οικονομικών δυνάμεων θα προχωρήσει κατά τον ίδιο τρόπο, σε ένα μόνο πόλο. Αυτός ο πόλος αποτελεί τον πραγματικό πόλο της μονοπολικότητας. Έτσι, σύμφωνα με τον Krauthammer αυτόν τον πόλο αποτελούν οι Ηνωμένες Πολιτείες ενώ σύμφωνα με τη νεο-μαρξιστική ανάλυση,ο πλούσιος Βορράς. Αλλά ουσιαστικά πρόκειται για τον ίδιο πόλο (το ΝΑΤΟ, το πλαίσιο του ΝΑΤΟ σε στρατηγικό, γεωπολιτικό και οικονομικό επίπεδο).
Έτσι, σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό ο Wallerstein, όντας προσωπικά μαρξιστής, τάσσεται,συναισθηματικά ή ηθικά, εναντίων του καπιταλισμού. Είναι όμως και συνεχιστής της θέωρησης του Τρότσκι. Για εκείνον η παγκόσμια επανάσταση, η διεθνής επανάσταση είναι δυνατή μόνο μετά την παγκόσμια νίκη του καπιταλισμού. Κατ’αυτόν τον τρόπο, ενώ επικρίνει την παγκοσμιοποίηση, ο Wallerstein μέσω των απόψεων εναντίον της παγκοσμιοποίησης που εκφράζει τάσσεται την ίδια στιγμή υπέρ της. Διότι επικρίνει όχι το γεγονός αλλά την ηθική βάση. Διότι είναι ακριβώς αυτό το κακό που σύμφωνα με τον ίδιο δημιουργεί τη δυνατότητα παγκόσμιας προλεταριακής επανάστασης του φτωχού Νότου ενάντια στον πλούσιο Βορρά. Αλλά, αυτή η επανάσταση θα πρέπει να είναι παγκόσμια. Έτσι, μέχρι ενός ορισμένου σημείου αυτή ήταν η μυστική ατζέντα των Αμερικανών νεο-συντηρητικών οι οποίοι ήταν όλοι τροτσκιστές στα νιάτα τους και τώρα έχουν περάσει στο εντελώς αντίθετο στρατόπεδο ίσως για να κατανοήσουν καλύτερα την κρυφή ατζέντα και να βοηθήσουν τις Ηνωμένες Πολιτείες και το φιλελευθερισμό να κερδίσουν σε παγκόσμιο επίπεδο και μετά από αυτό να βοηθήσουν ώστε να γίνει η προλεταριακή επανάσταση. Αλλά φαίνεται να έχουν ξεχάσει εντελώς την αρχική τους ατζέντα και τώρα εργάζονται βοηθώντας τον παγκόσμιο καπιταλισμό και τον αμερικανικό ιμπεριαλισμό να επικρατήσει.
Έτσι, στο μαρξιστικό ή νεο-μαρξιστικό όραμα της νέας διεθνούς τάξης έχουμε μέχρι ένα ορισμένο σημείο επιβεβαίωση της αναθεώρησης της μονοπολικής στιγμής. Αλλά, το παράδειγμα του Wallerstein είναι πολύ σημαντικό για να κατανοήσουμε κάποια προβλήματα που υπάρχουν σε αυτήν την πρόβλεψη και τα οποία ήταν ο λόγος που περίπου δώδεκα χρόνια αργότερα ο Charles Krauthammer αναθεώρησε τη στάση του και αναγνώρισε ότι έκανε λάθος, ότι υπήρξε προφανώς μια μονοπολική στιγμή αλλά ήταν μόνο μια στιγμή και όχι η μορφή της νέας παγκόσμιας τάξης. Ήταν ένα είδος μετάβασης. Και για να καταλάβουμε γιατί αναθεώρησε την προηγούμενη θέση του θα πρέπει να επικεντρώσουμε την προσοχή μας στην έννοια του Wallerstein σχετικά με ημιπεριφέρεια. Διότι σύμφωνα με τον Wallerstein, στη θέωρησή του για το παγκόσμιο σύστημα υπάρχει ένας πυρήνας (ο πλούσιος Βορράς), υπάρχει μια περιφέρεια (ο φτωχός Νότος), αλλά μεταξύ τους, στη μέση,υπάρχει η ζώνη μιας ημιπεριφέρειας που αντιπροσωπεύει τις εκσυγχρονιζόμενες, αναδυόμενες περιφερειακές οικονομίες (όπως οι χώρες της Λατινικής Αμερικής, η Ρωσία, η Κίνα, η Ινδία και η Νότιος Αφρική).
Έτσι, έχουμε τις BRICS ως μια ζώνη ημιπεριφέρειας σύμφωνα με τον Wallerstein. Ο Wallerstein από μια μαρξιστική άποψη και οι νεο-φιλελεύθεροι από την αντίθετη άποψη για τις διεθνείς σχέσεις συμφώνησαν σχετικά με τις προβλέψεις τους για την τύχη της ημιπεριφέρειας. Σύμφωνα με την άποψη και των δύο, η ζώνη της ημιπεριφέρειας προορίζεται να χωριστεί στα δύο.
Η περιφερειακή κινεζική, ινδική, ρωσική ολιγαρχία και η Λατινική Αμερική πρέπει να ενσωματωθούν στον παγκόσμιο Βορρά, παραιτούμενες έτσι από τα εδάφη τους και αντιπροσωπεύοντας ένα είδος πρακτόρων της παγκόσμιας κυβέρνησης, πουλώντας το εθνικό τους συμφέρον στην παγκόσμια κυβέρνηση.Η διαδικασία της παγκοσμιοποίησης θα έδινε την ευκαιρία στο φτωχό πληθυσμό του φτωχού Νότου να έρθει σε αυτή τη ζώνη της ημιπεριφέρειας ή και στον πυρήνα και να δημιουργήσει το παγκόσμιο προλεταριάτο. Έτσι, η μετανάστευση, η παγκόσμιας κλίμακας μετανάστευση πρέπει να καταστρέψει εντελώς την εθνική ταυτότητα των φτωχών. Σε κάποια στιγμή, σύμφωνα με τις απόψεις του, δε θα υπάρχουν πια Ευρωπαίοι ή Ρώσοι ή Ινδοί ή Κινέζοι. Θα υπάρχουν αναμεμειγμένοι πληθυσμοί γιατί οι φτωχοί θα είναι μόνο φτωχοί, χωρίς οποιαδήποτε εθνική ταυτότητα. Και οι πλούσιοι θα είναι μόνο πλούσιοι χωρίς ίχνος εθνικής ταυτότητας επίσης. Έτσι, θα έχουμε ένα είδος διαχωρισμού των χωρών της ημιπεριφέρειας σε δύο στρατόπεδα. Στη βάση της κοινωνικής τάξης και όχι σε πολιτισμική ή εθνική βάση. Και οι μαρξιστές αισθάνθηκαν ότι η πλούσια μειονότητα εκπροσωπεί την απόλυτη και καθοριστικής σημασίας μειοψηφία της απολυταρχικής διακυβέρνησης. Κατ’αυτόν τον τρόπο οι μαρξιστές αισθάνθηκαν ότι η φιλελεύθερη δημοκρατία είναι ένα είδος νέου ολοκληρωτισμού, και ότι η πλούσια διεθνής μειονότητα θα επιβάλει τη δικτατορία της σε παγκόσμια κλίμακα και αυτό θα αποτελέσειτην ευκαιρία για το παγκόσμιο προλεταριάτο να ξεκινήσει τη διαδικασία της επανάστασης. Άρα ήταν σύμφωνοι με την προηγούμενη άποψη δεδομένου ότι υποστήριξαν αυτό το είδος του διεθνούς μείγματος και στα δύο μέρη, επειδή με αυτή τη διαδικασία θα υπάρξει το διεθνές προλεταριάτο χωρίς ίχνος εθνικών διαφορών το οποίο θα πρέπει να εμφανιστεί και να ολοκληρώσει την επανάσταση.
Οι φιλελεύθεροι επέμειναν ότι θα υπάρξει μια μεσαία τάξη που θα μεγαλώνει σε παγκόσμια κλίμακα και θα ενσωματώσει την πλουσιότερη μειονότητα της οικονομικής ολιγαρχίας και επίσης τη δυνατότητα ανάπτυξης των φτωχότερων πληθυσμών του Νότου. Αυτή η έννοια της μεσαίας τάξης βασίζεται στην ιδέα της αέναης ανάπτυξης, του παιχνιδιού θετικού αθροίσματος. Αυτή είναι η πιο σημαντική ιδέα του κάθε φιλελεύθερου. Έτσι, κάθε είδους οικονομική δραστηριότητα δίνει πλεόνασμα για το κοινωνικό σύνολο. Αυτή είναι η ιδέα των φιλελευθέρων. Εάν κάποιος γίνεται πλουσιότερος αυτό σημαίνει ότι και η κοινωνία γίνεται πλουσιότερη. Και το ελεύθερο εμπόριο, δίνει τη δυνατότητα σε κάθε μέρος και παράγοντα να συμμετέχει σε αυτό. Αυτή είναι η ιδέα της ανάπτυξης.
Το ρεαλιστικό μοντέλο στις διεθνείς σχέσεις επιμένει στην ανάπτυξη μηδενικού αθροίσματος, ότι δηλαδή υπάρχουν περιορισμένοι πόροι. Εάν πάρεις κάποιους από τους πόρους γίνεσαι πλουσιότερος, αλλά κάποιος γίνεται φτωχότερος. Ο ρεαλισμός και ο μαρξισμός συμφωνούν, συμπίπτουν σε αυτήν τη στάση. Έτσι έχουμε ένα παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος. Οι πλούσιοι θα μπορούσαν να γίνουν πλουσιότεροι μόνο αν οι φτωχοί γίνονταν φτωχότεροι. Δεν υπάρχει κανένας άλλος τρόπος.
Αλλά, η ιδέα της φιλελεύθερης μετανεωτερικότητας ή της φιλελεύθερης μεταμοντέρνας τάξης είναι βασισμένη στην υπόθεση της ανάπτυξης. Της απόλυτης ανάπτυξης της οικονομίας. Της ανάπτυξης της μεσαίας τάξης, των κανονικών-ούτε πάρα πολύ πλούσιων ούτε πολύ φτωχών- ανθρώπων. Αυτός ο αναπτυσσόμενος τομέας αποτελεί ένα είδος ελπίδας, απόλυτης ελπίδας καθώς και την πιο σημαντική προϋπόθεση για να συνεχιστεί αυτό το είδος της παγκοσμιοποίησης.
Έτσι, και οι δύο ιδέες αποδείχθηκαν ότι ήταν λανθασμένες κατά τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του 2000. Πρώτα από όλα ο χωρισμός της ζώνης της ημιπεριφέρειας δεν επιβεβαιώθηκε από την πραγματικότητα. Αντίθετα, η εδραίωση και η συγκέντρωση των χωρών αυτών και η ανάπτυξη της στρατηγικής συνείδησής τους ήταν τόσο εντυπωσιακή που δημιούργησαν την ΕΕ, στο σχηματισμό των BRICS, στον Οργανισμό Συνεργασίας της Σαγκάης. Έτσι, η ιδέα ήταν να δοθεί μια άλλη απάντηση, να μην χωριστούμε σε δύο παγκόσμιες τάξεις, να ενσωματωθεί δηλαδή η παγκόσμια ολιγαρχία στον παγκόσμιο Βορρά και η φτωχότερη προλεταριακή τάξη της εθνικής κοινωνίας στο παγκόσμιο προλεταριάτο, αλλά αντίθετα να επαναβεβαιώσουν την ιδιαίτερη εθνική ή πολιτιστική τους ταυτότητα (και να μη διασπαστούν). Στη χώρα μας, τη Ρωσία, αυτό ήταν το φαινόμενο του Πούτιν. Ήταν ο Πούτιν που σταμάτησε την ανάπτυξη της παγκόσμιας, φιλοδυτικής, φιλελεύθερης, φιλοαμερικανικής ολιγαρχίας. Μέχρι ένα ορισμένο σημείο βέβαια δεδομένου ότι αυτή δεν εξαλείφθηκε, αλλά μπήκε κατά κάποιο τρόπο στον πάγο. Σταμάτησε τη μεταμοντέρνα τάση στο φιλελεύθερο επίπεδο, σταμάτησε την επέκταση των ΜΚΟ, σταμάτησε την επέκταση της διάσπασης της ρωσικής κοινωνίας, κάτι που είχε συμβολικό χαρακτήρα.
Εάν επικεντρωθούμε τώρα στην Κίνα, είχαμε την ίδια κατάσταση επειδή με άλλα μέσα, με άλλες διαδικασίες, υπάρχει ένα είδος ελέγχου της η εθνική κρατικής υπόστασης που εκπροσωπείται από το κομμουνιστικό κόμμα αναφορικά με την οικονομική, πολιτική και κοινωνική ανάπτυξη της Κίνας. Έτσι, η Κίνα είναι εν μέρει ανοιχτή. Και η Ρωσία είναι εν μέρει ανοιχτή. Είναι απαραίτητο να διατηρήσουμε τη δυνατότητα να είμαστε σε συμφωνία με τις άλλες δυνάμεις. Αλλά η Ρωσία και η Κίνα επιμένουν στην διατήρηση της (ίσως σχετικής) συνοχής τους, της εσωτερικής συνοχής τους.
Έτσι, είχαμε μια στροφή που ήταν εντελώς αντίθετη από έναν μονοπολική στιγμή. Αυτό αποτέλεσε ένα είδος σκίτσου μιας πιθανής μελλοντικής πολυπολικής τάξης. Έτσι, το πρόβλημα του τέταρτου Νόμου της γης δε λύθηκε. Παραμένει ανοιχτό. Υπάρχει μια πιθανότητα ότι το μοντέλο του ενός πόλου, η μονοπολική στιγμή που συνεχίζεται μέχρι αυτή τη στιγμή θα μπορούσε να επιβιώσει και θα μπορούσε να κερδίσει, αλλά την ίδια στιγμή υπάρχουν όλο και περισσότερες αποδείξεις ότι υπάρχει κάτι λάθος σε αυτό το σχέδιο και κατ’αυτόν τον τρόποη πολυπολικότητα είναι κοντά στην πόρτα του διεθνούς μέλλοντός μας.
Υπάρχει και ένα δεύτερο σημείο που αποτέλεσε επίσης μια μεγάλη εξαπάτηση των νεο-φιλελεύθερων καθώς και των νεο-μαρξιστών (σε ένα μικρότερο βαθμό). Δεν υπήρχε καμία απόδειξη της δυνατότητας συνεχούς ανάπτυξης. Είχαμε την οικονομική κρίση του .com και της χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008, η οποία δεν έχει σταματήσει ακόμη και η οποία είναι ο λόγος για ότι συμβαίνει τώρα στην Ευρωπαϊκή οικονομία και στην Ελλάδα συγκεκριμένα. Είναι γεγονός ότι η απόλυτη ανάπτυξη, η αέναη ανάπτυξη δεν αποτελεί την πραγματικότητα. Υπάρχει περιορισμός πολλών ειδών και η χρηματοπιστωτική οικονομίατων υπερ-αναπτυγμένων τρίτων τομέων της οικονομίας (υπηρεσίες στον χρηματοπιστωτικό τομέα της οικονομίας) αντί για την αποκεντρωμένη βιομηχανία του τρίτου κόσμου, δεν θα μπορούσε να αποτελέσει ένα μαγικό όπλο για να επιλύσει όλα τα προβλήματα και όλες τις οικονομικές προκλήσεις.
Έτσι, δύο μύθοι κατέρρευσαν, ίσως όχι εντελώς, αλλά έχουν τεθεί κάτω από έντονη αμφιβολία. Η απεριόριστη,η χωρίς όρια ανάπτυξη της παγκόσμιας οικονομίας δεν επιβεβαιώθηκε στην πραγματικότητα. Τώρα, βλέπουμε σαφώς έναν περιορισμό, ορισμένα όρια της ανάπτυξης αυτής. Η ανάπτυξη δεν είναι απεριόριστη. Όλες οι προβλέψεις της παγκόσμιας ανάπτυξης της μεσαίας τάξης, της αρμονικής ανάπτυξης του καπιταλισμού και της παγκοσμιοποίησης τίθενται πλήρως υπό αμφισβήτηση και δεν επαληθεύονται από την πραγματικότητα.
Έτσι, αποδεικνύεται ότι έγινε λάθος. Αυτό το γεγονός δεν μπορεί να αναγνωριστεί από τους τραπεζίτες της Wall Street, τους "banksters" ή την παγκόσμια ολιγαρχία, αλλά είναι προφανές για όλη την υπόλοιπη ανθρωπότητα που ασχολείται με τα συγκεκριμένα οικονομικά θέματα. Έτσι, είναι πολύ σημαντικό να πούμε ότι έχουμε φτάσει στα όρια της ανάπτυξης. Η ανάπτυξη θα μπορούσε να μείνει στα ίδια επίπεδα ή θα μπορούσε να μειωθεί. Αλλά αυτή η προϋπόθεση αποκλείει τη θεωρητική μονοπολικότητα ή τη συνέχιση της παγκοσμιοποίησης προς την ίδια κατεύθυνση. Αυτό είναι πολύ σημαντικό.
Και κάτι ακόμα. Η διάσπαση των περιφερειακών ηγεμονιών που είχε προβλεφθεί δεν επιβεβαιώθηκε από την πραγματικότητα. Η σταθερότητα της εξουσίας του Πούτιν, η σταθερότητα του ΚΚ στην Κίνα και η αύξηση της πολυπολικής τάσης σε όλο τον κόσμο είναι η δεύτερη σημαντική απόδειξη της δυνατότητας εναλλακτικής λύσης απέναντι στη μονοπολική στιγμή. Αυτό αναγνωρίζεται σήμερα από όλους στο επίπεδο της θεωρητικής έρευνας των διεθνών σχέσεων, από όλα τα κόμματα στις ΗΠΑ, τους αντιπάλους των ΗΠΑ, τα κόμματα της Δύσης, τους αντιπάλους της Δύσης.
Αυτό που είναι σαφές τώρα είναι ότι, αν έχουμε το τέλος της ιστορίας (και αυτό ήταν το σημείο που συζήτησα προσωπικά με τον Francis Fukuyama), αν υπάρξει το τέλος της ιστορίας, εάν υπάρξει ένας μονοπολικός κόσμος και ένα ηγεμονικό, αυτοκρατορικό, παγκόσμιο, ολιγαρχικό διεθνές σύστημα και παγκόσμια κυβέρνηση, αυτό θα προκύψει μόνο μετά από μια πολύ κρίσιμη και πολύ δραματική περίοδο μετάβασης που αναγκαστικά θα φέρει μαζί της πολέμους, ίσως μεγάλης κλίμακας πολέμους, όχι περιφερειακούς/μικρούς πολέμους όπως σήμερα. Θα φέρει επίσης φτώχεια, επανάσταση, χάος και αναρχία. Έτσι, η παγκόσμια κυβέρνηση ή ένας πραγματικά μονοπολικός κόσμος είναι δυνατός μόνο μετά τα δραματικά και αιματηρά αυτά γεγονότα με απρόβλεπτες συνέπειες. Δεν μπορεί να είναι γραμμικά επιτρεπτός. Η γραμμική εξέλιξη είναι αδύνατη. Θα μπορούσε να προκύψει μόνο μετά από κάποιες καταστροφικές αλλαγές. Μόνο μετά από αυτές. Χωρίς αυτές είναι αδύνατη. Τι θα συμβεί μετά αποτελεί ένα μεγάλο ερώτημα, επειδή η ανθρώπινη ιστορία είναι ανοιχτή. Έτσι, αυτή η κατάσταση είναι πολύ προβληματική.
Από την άλλη πλευρά, υπάρχει ένας πολυπολικός κόσμος που αρχίζει να θεωρείται όλο και πιο ρεαλιστικός, όλο και πιο γραμμικός μέχρι ενός ορισμένου σημείου. Διότι δε βασίζεται ούτε στην προϋπόθεση της διαρκούς ανάπτυξης της οικονομίας ούτε και στην προϋπόθεση της αδυναμίας των υφιστάμενων περιφερειακών δυνάμεων. Είναι ένα είδος ενός εντελώς εναλλακτικού οράματος που αρχίζει σήμερα να θεωρείται όλο και πιο σοβαρό. Έτσι, υπάρχει ένα βιβλίο που έχω γράψει πρόσφατα και που δημοσιεύθηκε στη Ρωσία. Ονομάζεται «Οι Θεωρίες του Πολυπολικού Κόσμου». Έχει μεταφραστεί στα αγγλικά, στα πορτογαλικά, στα ισπανικά, στα γαλλικά και σε άλλες γλώσσες και νομίζω ότι είναι πολύ σημαντικό επειδή έκανα μια ακαδημαϊκή μελέτη σχετικά με όλους τους παράγοντες που παίζουν ρόλο, όλα τα υπέρ και τα κατά σχετικά με την πολυπολικότητα. Διότι σήμερα δεν υπάρχει θεωρία της πολυπολικότητας. Όλοι μιλούν για αυτήν, υπάρχουν όλο και περισσότερα βιβλία σχετικά με την πολυπολικότητα, αλλά δεν υπάρχει καμία θεωρία. Και εγώ προσπάθησα να συγκεντρώσω, να τοποθετήσω μαζί διαφορετικές θεωρητικές και εννοιολογικές απόψεις της πολυπολικότητας ώστε να εκφράσω κάτι περισσότερο ή λιγότερο συνεκτικό. Το βιβλίο μου σχετικά με την Τέταρτη Πολιτική Θεωρία είναι αυτό που θα εμφανιστεί εδώ στα Ελληνικά, αλλά νομίζω ότι θα υπάρξει και συνέχεια. Αυτό είναι ένα πολύ σημαντικό και πολύ πραγματικό βιβλίο, επειδή αφορά όλους, δεν αφορά μόνο κάποιες θεωρητικές κατασκευές.
Αλλά ποιο είναι το σημαντικό σε αυτήν την Πολυπολικότητα που πρέπει να μελετηθεί σοβαρά, ρεαλιστικά και να αναλυθεί θεωρητικά; Πρώτα απ ' όλα, ότι η πολυπολικότητα δεν είναι μια επιστροφή ή συνέχιση του Βεστφαλιανού συστήματος. Δεν πρόκειται για μια επιστροφή του Βεστφαλιανού συστήματος, μια επιστροφή στην εθνική κρατική υπόσταση. Η εθνική κρατική υπόσταση δεν μπορεί να είναι κυρίαρχη στην νέα ισορροπία και τη νέα κατανομή δυνάμεων. Αυτή ήταν η ιδέα της αποικιοκρατικής Ευρώπης του 17ου, 18ου, 19ου και του 20ου αιώνα μέχρις ενός ορίου. Αλλά στον 21ο αιώνα το εθνικό κράτος δε θα μπορούσε να είναι πια ο ένας και μοναδικός δρών. Αυτό είναι μια πολύ σημαντική βάση για το πολυπολικό όραμα. Δεν πρόκειται απλά για μια επιστροφή ή μια διατήρηση της Βεστφαλιανής νεωτερικότητας. Πρόκειται επίσης για κάτι μεταμοντέρνο. Αυτό είναι σημαντικό.
Ανήκει στον τέταρτο Νόμο της γης, ανήκει στο μεταμοντέρνο διεθνές σύστημα αλλά πρέπει να γίνει κατανοητό ως κάτι διαφορετικό από το όραμα που περισσότερο ή λιγότερο περιέγραψα σε γενικές γραμμές.
Έτσι, έχουμε ένα είδος ενός νέουδρώντος. Ποιος είναι αυτός ο νέοςδρών; Πρέπει να γίνει αντιληπτός ως ο πόλος της πολυπολικότητας. Έτσι, ο πόλος της πολυπολικότητας δεν μπορεί πια να αποτελείται από το εθνικό κράτος, πολύ απλά επειδή δεν έχει τη δυνατότητα πλέον να είναι πραγματικά κυρίαρχο σε μια κατάσταση νέων προκλήσεων.
Έτσι, η ιδέα προτείνεται στο κείμενο του Samuel Huntington σχετικά με τη σύγκρουση των πολιτισμών. Δεχόμαστε την πολυπολική ιδέα του Huntington ότι θα υπάρξει ένας νέοςδρών στο εγγύς μέλλον. Αυτός ο δρών είναι ο πολιτισμός. Έτσι, η αραβική άνοιξη αποτελεί μια μορφή αναταραχής του αραβικού πολιτισμού. Είναι είναι μόνο η αρχή, μια εισαγωγή. Το πιο σημαντικό είναι αυτό που θα ακολουθήσει.
Την ίδια στιγμή, η Ευρασιατική Ένωση είναι η υλοποίηση της συγκεκριμένης ιδέας δημιουργίας μιας γεωπολιτικής οντότητας με βάση την ύπαρξη μιας πολιτιστικής κοινότητας. Μιας κοινότητας των αξιών, των κοινών ιστορικών εμπειριών και ούτω καθεξής. Δεν πρόκειται για ανασυγκρότηση της Σοβιετικής Ένωσης διότι πριν τη Σοβιετική Ένωση ζούσαμε στην ίδια Τσαρική αυτοκρατορία ενώ πριν από αυτή ζούσαμε σε διαφορετικές γεωπολιτικές οντότητες. Πριν υπήρχαν Τούρκοι, Μογγόλοι, Σκύθες και άλλες πολύ διαφορετικές εθνοτικά ομάδες πληθυσμών βασισμένες περισσότερο ή λιγότεροστο Τουρανικό στοιχείο. Έτσι, η Ευρασιατική Ένωση του Πούτιν είναι ακριβώς το έργο της υλοποίησης ενός πόλου της πολυπολικότητας. Θα μπορούσε να γίνει κατανοητή μόνο στο πλαίσιο της πολυπολικότητας που τίθεται σε εφαρμογή. Έτσι, δεν αποτελεί μόνο μια δήλωση ή μια νοσταλγία ή απλώς μια οικονομική συνεργασία για τη συγκέντρωση των πόρων όπως τίθεται από απόψεις στο εξωτερικό.
Η Ευρασιατική Ένωση είναι κατανοητή ως η δημιουργία, ένα πολύ σημαντικό βήμα προς τη δημιουργία μιας νέας παγκόσμιας τάξης, μιας πολυπολικής παγκόσμιας τάξης, ως ένα είδος οργάνωσης του παγκόσμιου χώρου.Διότι ούτε η Ρωσία ούτε η Λευκορωσία ούτε το Καζακστάν, ούτε άλλες χώρες θα μπορούσαν να αντέξουν να αποτελέσουν χωριστούς πόλους. Η Ρωσία είναι πολύ μικρή για κάτι τέτοιο, για να μη μιλήσουμε για τους άλλους συμμετέχοντες εταίρους και μέλη της Ευρασιατικής Ένωσης.
Ήμουν πρόσφατα στην Αρμενία όπου συνάντησα πολλούς εκπροσώπους της πολιτικής ελίτ στο Ερεβάν. Στην αρχή, ήταν περισσότερο ή λιγότερο διστακτικοί στο ενδεχόμενο Ευρασιατικής Ένωσης και εξήγησαν γιατί: διότι έχουν φόβο από το τουρκικό στοιχείο στην Ευρασιατική Ένωση και τη σημαντική παρουσία των Καζάκων ή άλλων τουρκικών λαών. Αλλά τελικά αυτή η Ευρασιατική Ένωση δεν είναι σλαβική. Αυτή η ιδέα δεν ανήκει σε Σλάβους, Τούρκους ή Αρμένιους. Είναι ένα είδος γεωπολιτική οργάνωσης στη βάση της κοινότητας των πολιτισμικών αξιών και των γεωπολιτικών συμφερόντων. Είναι ταυτόχρονα αξίες και συμφέροντα. Όπως ακριβώς, σε οποιαδήποτε μορφή των διεθνών σχέσεων. Αλλά ο δρών, το υποκείμενο και ο άξονας αυτών των αξιών και των συμφερόντων δεν είναι πια το εθνικό κράτος. Είναι ο πολιτισμός, ένας εντελώς νέος παράγοντας στη διεθνή πολιτική.
Έχουμε την ίδια ιδέα, για παράδειγμα, για την Κίνα, η οποία δε θεωρεί ότι αποτελεί απλώς μία χώρα. Είναι ένα είδος πολιτισμού. Και τα όρια αυτού του πολιτισμού καθώς και η μορφή της επιρροής της Κίνας στο Εγγύς της Εξωτερικό θα αποφασιστούν στη συγκεκριμένη διαδικασία επεξεργασίας της δομής της πολυπολικότητας. Εκεί έγκειται το πρόβλημα της Ταϊβάν, η οποία είναι ζωτικής σημασίας για τους Κινέζους επειδή προσπαθούν να επιβεβαιώσουν ότι η Κίνα δεν είναι μόνο ένα εθνικό κράτος. Είναι κάτι πολύ περισσότερο και πολύ διαφορετικό.
Την ίδια ιδέα έχουμε και για την Ινδία. Θεωρεί τον εαυτό της όχι μόνο ένα εθνικό, Ινδουιστικό κράτος επειδή δεν είναι Ινδουιστικό. Υπάρχουν πολλοί μουσουλμανικοί πληθυσμοί στην Ινδία. Ο Ινδουισμός είναι ένα είδος θρησκείας, αλλά υπάρχουν πολλοί Ινδοί μουσουλμάνοι που αντιπροσωπεύουν ένα πολύ σημαντικό ποσοστό του πληθυσμού ολόκληρης της Ινδίας. Και υπάρχουν πολλές διαφορετικές εθνικές κουλτούρες μέσα στην Ινδία και λίγο πολύ οι ίδιες ομάδες υπάρχουν και έξω από την Ινδία. Έτσι, η Ινδία ως πολιτισμός δεν συμπίπτει με την Ινδία ως ένα συγκεκριμένο πολιτικό, μετα-αποικιακό κράτος με τα σύνορα που χάραξαν οι αποικιοκράτες, η Μ. Βρετανία. Η Ινδία δεν περιορίζεται στα ινδικά σύνορα. Τα σύνορά της χαράχθηκαν από τους ξένους που δεν καταλάβαιναν τίποτα για στην ινδική κουλτούρα, την ισχύ, την εξουσία, τις παραδόσεις, τη θρησκεία, την δικαιοσύνη και ούτω καθεξής. Πρόκειται για κάτι εντελώς τεχνητό.
Έτσι, έχουμε το δεύτερο και τον τρίτο πόλο της πολυπολικότητας. Ο Ισλαμικός κόσμος θα μπορούσε να είναι ένας ακόμη πόλος. Και προβλέπω ότι θα υπάρξουν δύο τουλάχιστον πόλοι, ίσως ακόμη και τρεις εντός του ισλαμικού πολιτισμού. Επειδή ο Σιιτικός πολιτισμός είναι τώρα αντιμέτωποςμε μεγάλη σκληρότητα με το Σουνιτικό πολιτισμό,για παράδειγμα στη Συρία (και επίσης στο Λίβανο). Υπάρχουν δύο είδη διεθνικών κοινωνιών, δεν υπάρχουν μοναδικοί πολιτισμοί. Έχουμε το Σιιτικό και το Σουνιτικό πολιτισμό. Τουλάχιστον δύο πολιτισμούς. Αλλά επίσης το Πακιστάν, το Αφγανιστάν και ίσως οι Μουσουλμάνοι της Κεντρικής Ασίας αποτελούν ένα τρίτο είδος Ισλαμικού πολιτισμού και ίσως το Ινδονησιακό Ισλάμ και το Ισλάμ του Ειρηνικού ένα τέταρτο. Αλλά ας αφήσουμε τους Μουσουλμάνους να αποφασίσουν οι ίδιοι πόσους πολιτισμούς θα ήθελαν.
Υπάρχει προφανώς και ο δυτικός ευρωπαϊκός πολιτισμός. Πρόκειται για ένα ιστορικό γεγονός. Έτσι η ενοποίηση της Ευρώπης θεωρείται από τους υποστηρικτές της πολυπολικότητας ως ένα θετικό γεγονός. Γιατί μόνο μαζί θα μπορούσαν οι Ευρωπαίοι να αποτελέσουν έναν ανεξάρτητο πόλο, ανεξάρτητο από τις Ηνωμένες Πολιτείες, καθώς και από τη Ρωσία. Διότι σε αυτό το (πολυπολικό) όραμα δεν οδηγούμαστε από ένα ρωσο-κεντρικό σημείο αναφοράς. Το σημείο εκκίνησής μας είναι να ληφθεί περισσότερο ή λιγότερο υπόψη κάθε συμφέρον. Έτσι, η Ρωσία θα πρέπει να είναι πρώτα από όλα ασφαλής από τις Ηνωμένες Πολιτείες που αποτελούν την παγκόσμια ηγεμονική δύναμη. Η Ρωσία δεν ήταν πάντα τόσο αδύναμη και σε τόσο δύσκολη κατάσταση όπως είναι σήμερα. Οι Ρώσοι γνώρισαν διαφορετικά στάδια ιστορικής παρουσίας. Θα μπορούσαμε να είμαστε επιθετικοί, ίσως είναι η ταυτότητά μας, διότι διαθέτουμε μια συγκεκριμένη ταυτότητα που δεν είναι δυτικοευρωπαϊκή.
Υπάρχει ένα πρόβλημα αυτοπροσδιορισμού της Ανατολικής Ευρώπης. Και οι ορθόδοξες χώρες (όπως η Ελλάδα) καθώς και οι σλαβικές ίσως θα μπορούσαν να αποτελέσουν ένα είδος ζώνης, μια ενδο-πολιτισμική ζώνη όπου εκεί θα μπορούσε να υπάρξει κάποιο είδος ουδετερότητας ή μια διπλή ταυτότητα πολιτισμού. Όλα αυτά θα μπορούσαν να συζητηθούν.
H Λατινική Αμερική αποτελεί έναν ακόμη πόλο και η υπερ-Σαχάρια Αφρική άλλον ένα. Έτσι, αυτό το όραμα της πολυπολικότητα βασίζεται σε δύο θεμελιώδεις αρχές: πρώτον, ο πολιτισμός ως δρών και δεύτερον τα όρια της ανάπτυξης. Αλλά τα όρια της ανάπτυξης και η ύπαρξη των ορίων της ανάπτυξης απαιτούν να οργανώσουμε την οικονομία μας στηριζόμενοι στους πόρους που έχουμε. Ένα είδος οικονομίας των μεγάλων χώρων όπως αναφέρει και η οικονομική θεωρία του Friedrich List, ενός Γερμανού οικονομολόγου που ολοκλήρωσε το γερμανικό θαύμα κατά τον 19ο αιώνα, ενώνοντας σε έναν ενιαίο τελωνειακό χώρο (Zollverein) όλα τα γερμανικά έθνη. Διότι η οικονομική ολοκλήρωση της Κεντρικής Ευρώπης, ήταν το πρώτο βήμα προς την ιστορική εμφάνιση της ευρύτερης Γερμανίας.
Το ίδιο πράγμα επαναλαμβάνει σήμερα ο Πούτιν με το δικό μας Zollverein στην Ευρασιατική Ένωση. Όλες οι χώρες της Ευρασίας αποτελούν μέρος ενός μοναδικού οικονομικού χώρου. Έχουμε δηλαδή το μάθημα του Listτο οποίο έλαβε, κατανόησε και αποδέχθηκε ο Πούτιν. Κατά παρόμοιο τρόπο θα μπορούσαμε να σκεφτούμε σχετικά με την οικονομική ολοκλήρωση του ισλαμικού κόσμου, της Κίνας και της Ινδίας. Αυτές οι δύο οικονομίες είναι ενσωματωμένες στα εθνικά όρια αλλά στο μέλλον θα μπορούσε να επεκταθούν περισσότερο. Επίσης, η οικονομία της Λατινικής Αμερικής μπορεί να αποτελέσει έναν ανεξάρτητο από τη Βόρεια Αμερική οικονομικό πόλο. Αυτή είναι η πιο σημαντική τάση στη Λατινική Αμερική. Ήμουν εκεί πριν από λίγο καιρό. Θα μπορούσα να πω ότι τα θέματα αυτά είναι τα πιο πολυσυζητημένα μεταξύ όλων στη Λατινική Αμερική. Πώς να δημιουργηθεί μια ζώνη συνεργασίαςτης νότιας / Λατινικής Αμερικής. Πώς να ενωθεί αυτή η ζώνη για να αποτελέσει μια εναλλακτική λύση προς τη Βόρεια Αμερική. Πώς να συγκεντρωθούν οι δυνάμεις ώστε η Λατινική Αμερική να αντιπροσωπεύσει και να δημιουργήσει ένα νέο πόλο εντός του πολυπολικού κόσμου.
Αυτό είναι περισσότερο ή λιγότερο το μήνυμά μου. Προσπάθησα σε ένα γενικό πλαίσιο να περιγράψω τον τρόπο δικής μου κατανόησης το τι συμβαίνει σε διεθνές επίπεδο και στη διεθνή τάξη. Επίσης, θα μπορούσε να χρησιμεύσει ως ένα είδος εισαγωγής για το τι συμβαίνει στη σημερινή Ρωσία. Διότι χωρίς αυτό το θεωρητικό πλαίσιο, δεν μπορούμε να καταλάβουμε τι σκέφτεται ή τι κάνει ο Πούτιν και ποια είναι η εσωτερική αντίδραση.
Έχουμε ένα πολύ ανεπτυγμένο δίκτυο φιλοαμερικανών, φιλελευθέρων που υποστηρίζουν το δικό τους όραμα, το μονοπολικό όραμα της απόλυτης ανάπτυξης. Υπάρχει μία μονοπολική στιγμή και οι οπαδοί της στη Ρωσία, ένα είδος δικτύου των οπαδών της παγκοσμιότητας που τους αναδεικνύει μερικές φορές ως επιφανείς προσωπικότητες με πολύ ισχυρή επιρροή.
Έχουμε το φιλοαμερικανικό, φιλελεύθερο, ατλαντικό, μονοπολικό λόμπι, και έχουμε τον Πούτιν προσωπικά με τη δική του πορεία και τους δικούς του ανθρώπους γύρω του οι οποίοι έχουν μια μεγάλη υποστήριξη από τον πληθυσμό. Διότι ο Πούτιν είναι δημοφιλής λόγω των κύριων χαρακτηριστικών των πολιτικών του, τα οποία συμμερίζονται όλοι ή τουλάχιστον η πλειοψηφία. Θα πρέπει να αποκόψουμε από την πλειοψηφία το φιλελεύθερο δίκτυο, το οποίο είναι πολύ δραστήριο σε κάθε περίπτωση, αλλά μέχρι εκεί.
Και ο Πούτιν επιλέγοντας μεταξύ της φιλελεύθερης ελίτ και της πλειοψηφίαςτου απλού ρωσικού πληθυσμού, επέλεξε τον απλό Ρώσο άντρα και τη Ρωσίδα γυναίκα.Και αυτό ήταν ένα αποφασιστικό βήμα στη διαδρομή του και για αυτό το λόγο είναι Ευρασιατιστής και υπέρ της πολυπολικότητας και για αυτό παραμένει και θα παραμείνει στην εξουσία για τόσο πολύ καιρό.
Ερωτήσεις-απαντήσεις
4pt
geopolitics Europe
- See more at: http://www.4pt.su/el/content/i-diethnis-politiki-kai-eyrasiatiko-orama#sthash.5O6wmVXA.dpuf
