Γράφει ο Δρ Ιωάννης Παρίσης
Μέσα στην πληθώρα των αναλύσεων επί παντός, που δυστυχώς στην πλειονότητά τους προέρχονται από μη ειδικούς, οι οποίοι συχνά συγχέουν ή συνδέουν το πραγματικό με το φανταστικό, και τις… προφητείες (!) με περίεργες και συχνά επικίνδυνες ερμηνείες, έρχεται το βιβλίο του Χρήστου Μηνάγια (από τις Εκδόσεις ΚΑΔΜΟΣ) να μας προσφέρει ουσιαστική πληροφόρηση. Με γνώμονα τον ρεαλισμό, την αντικειμενικότητα και την βαθιά γνώση, ο συγγραφέας αναλύει και αποκαλύπτει τον «τουρκικό λαβύρινθο», προσφέροντας σε όλους μας ένα εργαλείο γνώσης και ορθής ερμηνείας των όσων συνέβησαν και συμβαίνουν. Παράλληλα, ένα αξιόπιστο εργαλείο που θα βοηθήσει τον καθένα μας να αντιληφθεί ορθά και ρεαλιστικά το μέλλον των σχέσεών μας με την γείτονα χώρα.
Η Τουρκία αποτελεί ένα ξεχωριστό πρόβλημα στην περιοχή. Μέλος του ΝΑΤΟ από το 1952, του Συμβουλίου της Ευρώπης και του ΟΑΣΕ, επιδιώκει, εδώ και πολλά χρόνια, να ενταχθεί στην ΕΕ. Αν και μουσουλμανική χώρα, οι σχέσεις της με τους Άραβες γείτονές της δεν ήταν ποτέ ομαλές, ενώ η στρατηγική προσέγγιση που είχε αναπτύξει για χρόνια με το Ισραήλ οδηγήθηκε σε ναυάγιο στα τέλη της πρώτης δεκαετίας του 21ου αιώνα.
Από γεωγραφική άποψη, η Τουρκία αποτελεί το σταυροδρόμι τριών κόσμων: του ευρωπαϊκού στα βορειοδυτικά, του υπό ευρεία έννοια ρωσικού στα βορειοανατολικά και του μεσανατολικού στα νοτιοανατολικά. Συνδέει τον Εύξεινο Πόντο με τη Μεσόγειο και την Ευρώπη με τη Μέση Ανατολή, ευρισκόμενη σε μία από τις πιο ευαίσθητες, πολιτικά, οικονομικά, στρατιωτικά και γεωστρατηγικά, ζώνες του κόσμου.
Η Τουρκία είναι η μόνη χώρα μέλος του ΝΑΤΟ που έχει χερσαία σύνορα με τις χώρες του Νοτίου Καυκάσου, το Ιράν και χώρες του αραβικού κόσμου, ενώ ιστορικά δεν έπαψε ποτέ να αισθάνεται την «βαριά» παρουσία της Ρωσίας στον βορρά. Υψηλής προτεραιότητας αντικείμενο αποτελεί η ομαλή λειτουργία των αγωγών μεταφοράς ενέργειας που διέρχονται από το έδαφός της, ενώ από την άλλη, το κουρδικό ζήτημα συνιστά έναν «στρατηγικό εφιάλτη» για την Τουρκία, δημιουργώντας έντονες ανησυχίες για το πώς θα εξελιχθεί.
Όπως σημειώνει ο συγγραφέας, όλες οι τουρκικές κυβερνήσεις, προσπαθούν να αποπροσανατολίσουν το διεθνή παράγοντα και την τουρκική κοινή γνώμη σχετικά με τα σοβαρά εσωτερικά προβλήματα που υπάρχουν, προβάλλοντας τη στρατηγική αξία της χώρας τους. Μιλάει ακόμη για την πόλωση που αποτελεί δομικό πρόβλημα της πολιτικής ζωής στην Τουρκία, η οποία, όπως σημειώνει, πηγάζει από τη μορφή και την οργάνωση του πολιτικού συστήματος της χώρας.
Ο Χρήστος Μηνάγιας, βαθύς γνώστης και έγκυρος αναλυτής όσων έχουν να κάνουν με την Τουρκία, αναδεικνύει τα προβλήματα της χώρας αυτής και προσπαθεί μέσα από τις σελίδες του βιβλίου του – καθώς και των άλλων δύο βιβλίων της “Τριλογίας” που θα ακολουθήσουν – να εξηγήσει και να εκθέσει τις τάσεις και τις θεωρίες που το δημιούργησαν, να ερμηνεύσει τις πολιτικές, κοινωνικές, πολιτιστικές, ιδεολογικές συγκρούσεις που εμφανίζονται στο εσωτερικό της τουρκικής κοινωνίας και να οδηγηθεί σε ανάλογα συμπεράσματα. Έχει αντικειμενικά τη δυνατότητα να το κάνει, αφενός λόγω των εμπειριών του από την υπηρεσία του ως αξιωματικός σε συναφείς προς το θέμα θέσεις, εντός και εκτός Ελλάδος, αφετέρου λόγω των ειδικών σπουδών του, στο εσωτερικό και το εξωτερικό, στα αντικείμενα των αμυντικών και στρατηγικών σπουδών.
Κατά τη διάρκεια των δεκαετιών που μεσολάβησαν από την δημιουργία του νεότερου τουρκικού κράτους, δεν συγκρούσθηκαν στην Τουρκία απλώς δύο αντιμαχόμενες πλευρές αλλά δύο τρόποι ζωής με δύο διαφορετικές ιδεολογίες που δίδουν την εντύπωση ότι η χώρα έχει διαχωριστεί στα δύο. Η ρεπουμπλικανική, επιστημονική και κοσμική σκέψη από τη μια πλευρά και η θρησκευτική ισλαμική σουνιτική ταυτότητα από την άλλη. Ωστόσο, οι ενδογενείς αδυναμίες των φιλελεύθερων και των αριστερών τάσεων οδήγησαν στην υιοθέτηση μια εθνικιστικής ιδεολογίας, τόσο από τους πολιτικούς και θρησκευτικούς φορείς και οργανώσεις, όσο και από όλες τις βαθμίδες του τουρκικού κρατικού μηχανισμού, όπου εδραιώθηκε θεσμικά.
Παράλληλα, υπήρξε παρεμβολή του πολιτικού Ισλάμ μεταξύ της ιδεολογίας της δεξιάς και των αριστεριστών, ενώ η ταχεία εξάπλωση του ισλαμικού ρεύματος αντιμετωπίζεται ως ένας παράγοντας ενδυνάμωσης της πολιτιστικής και κοινωνικής ισχύος της χώρας. Κεμαλισμός και πολιτικό Ισλάμ, έχοντας την ανάγκη ο ένας του άλλου, αποτελούν τις δύο όψεις ενός νομίσματος, Αυτός είναι και ο λόγος, σημειώνει, που η διαμάχη του στρατιωτικού κατεστημένου με το καθεστώς Ερντογάν θα πρέπει να εκληφθεί αποκλειστικά και μόνο ως ένας «ασύμμετρος πόλεμος» για το ποιος θα κατέχει την εξουσία στη χώρα.
Η δημογραφική ανισορροπία και η οικονομική κατάσταση της χώρας συνιστούν δύο άλλους παράγοντες που εγείρουν έντονους προβληματισμούς για το μέλλον της Τουρκίας. Από τα στοιχεία που παρατίθενται στο βιβλίο καθίσταται σαφές ότι ο μεν πληθυσμός είναι πολυποίκιλος, εμφανίζοντας σοβαρά προβλήματα συνοχής, η δε πορεία της οικονομίας είναι αβέβαιη κι απαιτεί μια νέα θεώρηση των πραγμάτων.
Στο βιβλίο αυτό του Χρήστου Μηνάγια γίνεται προσπάθεια καταγραφής των πολυδιάστατων παραγόντων που συνθέτουν την εσωτερική κατάσταση της Τουρκίας. Όλα τα στοιχεία του βιβλίου αποτελούν προϊόν προσωπικής έρευνας του συγγραφέα μέσω τουρκικών βιβλίων, μελετών τουρκικών πανεπιστημίων και κέντρων στρατηγικών μελετών, περιοδικών, ΜΜΕ, του διαδικτύου κ.ά., ενώ οι μεταφράσεις όλων των κειμένων έγιναν από τον ίδιο. Οι πηγές που χρησιμοποιήθηκαν είναι κατά βάση τουρκικές, με σκοπό ο Έλληνας αναγνώστης να κατανοήσει την τουρκική πραγματικότητα και να προσεγγίσει τον τρόπο σκέψης των Τούρκων κάτω από το δικό τους πρίσμα.
Έχω την απόλυτη βεβαιότητα ότι το βιβλίο του Χρήστου Μηνάγια θα μας βοηθήσει να κατανοήσουμε σε βάθος, με όρους στρατηγικής ανάλυσης, το ποιος πραγματικά είναι ο γείτονας, ποια είναι τα προβλήματά του, ποιες είναι οι επιδιώξεις του, ποιος είναι ο τρόπος που σκέπτεται και ενεργεί.
Μέσα στην πληθώρα των αναλύσεων επί παντός, που δυστυχώς στην πλειονότητά τους προέρχονται από μη ειδικούς, οι οποίοι συχνά συγχέουν ή συνδέουν το πραγματικό με το φανταστικό, και τις… προφητείες (!) με περίεργες και συχνά επικίνδυνες ερμηνείες, έρχεται το βιβλίο του Χρήστου Μηνάγια (από τις Εκδόσεις ΚΑΔΜΟΣ) να μας προσφέρει ουσιαστική πληροφόρηση. Με γνώμονα τον ρεαλισμό, την αντικειμενικότητα και την βαθιά γνώση, ο συγγραφέας αναλύει και αποκαλύπτει τον «τουρκικό λαβύρινθο», προσφέροντας σε όλους μας ένα εργαλείο γνώσης και ορθής ερμηνείας των όσων συνέβησαν και συμβαίνουν. Παράλληλα, ένα αξιόπιστο εργαλείο που θα βοηθήσει τον καθένα μας να αντιληφθεί ορθά και ρεαλιστικά το μέλλον των σχέσεών μας με την γείτονα χώρα. Η Τουρκία αποτελεί ένα ξεχωριστό πρόβλημα στην περιοχή. Μέλος του ΝΑΤΟ από το 1952, του Συμβουλίου της Ευρώπης και του ΟΑΣΕ, επιδιώκει, εδώ και πολλά χρόνια, να ενταχθεί στην ΕΕ. Αν και μουσουλμανική χώρα, οι σχέσεις της με τους Άραβες γείτονές της δεν ήταν ποτέ ομαλές, ενώ η στρατηγική προσέγγιση που είχε αναπτύξει για χρόνια με το Ισραήλ οδηγήθηκε σε ναυάγιο στα τέλη της πρώτης δεκαετίας του 21ου αιώνα.
Από γεωγραφική άποψη, η Τουρκία αποτελεί το σταυροδρόμι τριών κόσμων: του ευρωπαϊκού στα βορειοδυτικά, του υπό ευρεία έννοια ρωσικού στα βορειοανατολικά και του μεσανατολικού στα νοτιοανατολικά. Συνδέει τον Εύξεινο Πόντο με τη Μεσόγειο και την Ευρώπη με τη Μέση Ανατολή, ευρισκόμενη σε μία από τις πιο ευαίσθητες, πολιτικά, οικονομικά, στρατιωτικά και γεωστρατηγικά, ζώνες του κόσμου.
Η Τουρκία είναι η μόνη χώρα μέλος του ΝΑΤΟ που έχει χερσαία σύνορα με τις χώρες του Νοτίου Καυκάσου, το Ιράν και χώρες του αραβικού κόσμου, ενώ ιστορικά δεν έπαψε ποτέ να αισθάνεται την «βαριά» παρουσία της Ρωσίας στον βορρά. Υψηλής προτεραιότητας αντικείμενο αποτελεί η ομαλή λειτουργία των αγωγών μεταφοράς ενέργειας που διέρχονται από το έδαφός της, ενώ από την άλλη, το κουρδικό ζήτημα συνιστά έναν «στρατηγικό εφιάλτη» για την Τουρκία, δημιουργώντας έντονες ανησυχίες για το πώς θα εξελιχθεί.
Όπως σημειώνει ο συγγραφέας, όλες οι τουρκικές κυβερνήσεις, προσπαθούν να αποπροσανατολίσουν το διεθνή παράγοντα και την τουρκική κοινή γνώμη σχετικά με τα σοβαρά εσωτερικά προβλήματα που υπάρχουν, προβάλλοντας τη στρατηγική αξία της χώρας τους. Μιλάει ακόμη για την πόλωση που αποτελεί δομικό πρόβλημα της πολιτικής ζωής στην Τουρκία, η οποία, όπως σημειώνει, πηγάζει από τη μορφή και την οργάνωση του πολιτικού συστήματος της χώρας.
Ο Χρήστος Μηνάγιας, βαθύς γνώστης και έγκυρος αναλυτής όσων έχουν να κάνουν με την Τουρκία, αναδεικνύει τα προβλήματα της χώρας αυτής και προσπαθεί μέσα από τις σελίδες του βιβλίου του – καθώς και των άλλων δύο βιβλίων της “Τριλογίας” που θα ακολουθήσουν – να εξηγήσει και να εκθέσει τις τάσεις και τις θεωρίες που το δημιούργησαν, να ερμηνεύσει τις πολιτικές, κοινωνικές, πολιτιστικές, ιδεολογικές συγκρούσεις που εμφανίζονται στο εσωτερικό της τουρκικής κοινωνίας και να οδηγηθεί σε ανάλογα συμπεράσματα. Έχει αντικειμενικά τη δυνατότητα να το κάνει, αφενός λόγω των εμπειριών του από την υπηρεσία του ως αξιωματικός σε συναφείς προς το θέμα θέσεις, εντός και εκτός Ελλάδος, αφετέρου λόγω των ειδικών σπουδών του, στο εσωτερικό και το εξωτερικό, στα αντικείμενα των αμυντικών και στρατηγικών σπουδών.
Κατά τη διάρκεια των δεκαετιών που μεσολάβησαν από την δημιουργία του νεότερου τουρκικού κράτους, δεν συγκρούσθηκαν στην Τουρκία απλώς δύο αντιμαχόμενες πλευρές αλλά δύο τρόποι ζωής με δύο διαφορετικές ιδεολογίες που δίδουν την εντύπωση ότι η χώρα έχει διαχωριστεί στα δύο. Η ρεπουμπλικανική, επιστημονική και κοσμική σκέψη από τη μια πλευρά και η θρησκευτική ισλαμική σουνιτική ταυτότητα από την άλλη. Ωστόσο, οι ενδογενείς αδυναμίες των φιλελεύθερων και των αριστερών τάσεων οδήγησαν στην υιοθέτηση μια εθνικιστικής ιδεολογίας, τόσο από τους πολιτικούς και θρησκευτικούς φορείς και οργανώσεις, όσο και από όλες τις βαθμίδες του τουρκικού κρατικού μηχανισμού, όπου εδραιώθηκε θεσμικά.
Παράλληλα, υπήρξε παρεμβολή του πολιτικού Ισλάμ μεταξύ της ιδεολογίας της δεξιάς και των αριστεριστών, ενώ η ταχεία εξάπλωση του ισλαμικού ρεύματος αντιμετωπίζεται ως ένας παράγοντας ενδυνάμωσης της πολιτιστικής και κοινωνικής ισχύος της χώρας. Κεμαλισμός και πολιτικό Ισλάμ, έχοντας την ανάγκη ο ένας του άλλου, αποτελούν τις δύο όψεις ενός νομίσματος, Αυτός είναι και ο λόγος, σημειώνει, που η διαμάχη του στρατιωτικού κατεστημένου με το καθεστώς Ερντογάν θα πρέπει να εκληφθεί αποκλειστικά και μόνο ως ένας «ασύμμετρος πόλεμος» για το ποιος θα κατέχει την εξουσία στη χώρα.
Η δημογραφική ανισορροπία και η οικονομική κατάσταση της χώρας συνιστούν δύο άλλους παράγοντες που εγείρουν έντονους προβληματισμούς για το μέλλον της Τουρκίας. Από τα στοιχεία που παρατίθενται στο βιβλίο καθίσταται σαφές ότι ο μεν πληθυσμός είναι πολυποίκιλος, εμφανίζοντας σοβαρά προβλήματα συνοχής, η δε πορεία της οικονομίας είναι αβέβαιη κι απαιτεί μια νέα θεώρηση των πραγμάτων.
Στο βιβλίο αυτό του Χρήστου Μηνάγια γίνεται προσπάθεια καταγραφής των πολυδιάστατων παραγόντων που συνθέτουν την εσωτερική κατάσταση της Τουρκίας. Όλα τα στοιχεία του βιβλίου αποτελούν προϊόν προσωπικής έρευνας του συγγραφέα μέσω τουρκικών βιβλίων, μελετών τουρκικών πανεπιστημίων και κέντρων στρατηγικών μελετών, περιοδικών, ΜΜΕ, του διαδικτύου κ.ά., ενώ οι μεταφράσεις όλων των κειμένων έγιναν από τον ίδιο. Οι πηγές που χρησιμοποιήθηκαν είναι κατά βάση τουρκικές, με σκοπό ο Έλληνας αναγνώστης να κατανοήσει την τουρκική πραγματικότητα και να προσεγγίσει τον τρόπο σκέψης των Τούρκων κάτω από το δικό τους πρίσμα.
Έχω την απόλυτη βεβαιότητα ότι το βιβλίο του Χρήστου Μηνάγια θα μας βοηθήσει να κατανοήσουμε σε βάθος, με όρους στρατηγικής ανάλυσης, το ποιος πραγματικά είναι ο γείτονας, ποια είναι τα προβλήματά του, ποιες είναι οι επιδιώξεις του, ποιος είναι ο τρόπος που σκέπτεται και ενεργεί.
