 |
| Ο πολιτικός Γεώργιος Μερκούρης, αδελφός του Σταμάτη Μερκούρη, του πατέρα της Μελίνας. Με την ιδιότητα του αρχηγού του Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος Ελλάδος επί Κατοχής κατήγγειλε δημοσίως την κλοπή της γερμανικής σημαίας από τους Γλέζο-Σάντα. |
 |
| Ο στρατηγός Γεώργιος Τσολάκογλου ανάμεσα σε Γερμανούς αξιωματικούς. Σε διάφορες περιπτώσεις χρησιμοποίησε τις συμβουλές του έμπειρου πολιτικού Γεωργίου Παπανδρέου. |
 |
| Φωτογραφία της Ακρόπολης, όπως δημοσιεύθηκε σε αθηναϊκή εφημερίδα στις 28 Απριλίου 1941. |
 |
| Ο προπολεμικός βουλευτής και υπουργός Αντώνιος Λιβιεράτος, επί Τσολάκογλου υπουργός Δικαιοσύνης. Συνόδευσε τον Γεώργιο Παπανδρέου, όταν θέλησε να δει τον Τσολάκογλου για να τον συμβουλεύσει. |
 |
| Οι τότε στενοί φίλοι Μανώλης Γλέζος και Λάκης Σάντας, οι ήρωες της κλοπής της γερμανικής σημαίας από την Ακρόπολη. Ο Γ. Παπανδρέου έγινε έξω φρενών μόλις το έμαθε. |
O Γεώργιος Παπανδρέου μυστικοσύμβουλος του Τσολάκογλου
Του Δημοσθένη Κούκουνα
Το
γεγονός της κλοπής της γερμανικής σημαίας από την Ακρόπολη τη νύχτα της 30ής προς 31η Μαΐου 1941, αναμφισβήτητα,
προκάλεσε πολλαπλές ενοχλήσεις στην κατοχική κυβέρνηση. Ήταν η πρώτη σαφής και
αδιάψευστη ένδειξη ότι δεν διέθετε καθολική επιρροή στην κοινή γνώμη,
ταυτόχρονα δε η ύπαρξή της κρεμόταν από μια κλωστή. Ο Τσολάκογλου είχε
αισθανθεί τόσο άσχημα, ώστε σκεπτόταν το ενδεχόμενο παραίτησης[1].
Στην τόσο κρίσιμη εκείνη στιγμή, τον επισκέφθηκε ο Γεώργιος Παπανδρέου και τον συμβούλευσε «πώς έπρεπε να λυθεί το ζήτημα» ώστε να μην εξαναγκασθεί σε παραίτηση ο Τσολάκογλου[2]. Σύμφωνα με τον Αντ. Λιβιεράτο[3], ο Γεώργιος Παπανδρέου[4] πήρε την πρωτοβουλία να βοηθήσει με τις συμβουλές του την κυβέρνηση, που αντιμετώπιζε δεινό πρόβλημα.
Επισκέφθηκε πρώτα στο υπουργείο του, στην πλατεία Συντάγματος[5], τον υπουργό Συγκοινωνιών Σωτήριο Μουτούση, με τον οποίο στη συνέχεια πήγαν στα Παλαιά Ανάκτορα για να συζητήσουν με τον στρατηγό Τσολάκογλου.
Του είπε ο Παπανδρέου: «Ήλθα, στρατηγέ μου, να σας βοηθήσω διά να εξέλθετε από το αδιέξοδον, το οποίον σας εδημιούργησεν η κλοπή της γερμανικής σημαίας. Δεν ημπορούσα να αισθάνωμαι την δυσχερή θέσιν σας και να μένω απαθής. Δι’ αυτό ήλθα να σας συμβουλεύσω να διατάξετε τον υπουργόν της Δημοσίας Ασφαλείας να παραιτηθή αμέσως, ώστε να υπάρξη ικανοποιητική διά τους Γερμανούς ενέργεια και να μη αναγκασθή αύριον εις παραίτησιν ολόκληρος η κυβέρνησις, πράγμα ασύμφορον διά την χώραν».
Ο Γ. Τσολάκογλου απάντησε στον συνομιλητή του: «Σας ευχαριστώ, κ. Παπανδρέου, διά την καλωσύνην, την οποίαν είχατε να έλθετε να με βοηθήσετε. Ευτυχώς όμως το ζήτημα διηυθετήθη. Εγώ μεν απέλυσα τους δύο Αρχηγούς των Σωμάτων Ασφαλείας, της Αστυνομίας των Πόλεων και της Χωροφυλακής[6], και τους διοικητάς των δύο αστυνομικών τμημάτων, της περιφερείας Ακροπόλεως και της περιφερείας Αθηναϊκής Λέσχης, οι δε υπουργοί της Δημοσίας Ασφαλείας και της Δικαιοσύνης διέταξαν ανάκρισιν προς διαπίστωσιν των συνθηκών, υπό τας οποίας εγένετο η κλοπή της γερμανικής σημαίας. Και τας ενεργείας μας αυτάς εγνωστοποίησα προς τους Γερμανούς».
Η κλοπή της γερμανικής σημαίας από την Ακρόπολη χωρίς αμφιβολία ήταν η πρώτη συμβολική αντίδραση απέναντι στον κατακτητή, αλλά δεν εκτιμήθηκε ως πράξη αντιστασιακή. Κάποιοι παράγοντες την καταδίκασαν, θεωρώντας την ότι θα προκαλούσε θυμωμένο ξέσπασμα των Γερμανών. Δημοτικές αρχές, συνδικαλιστές, επαγγελματικοί φορείς, σύλλογοι κ.ά. εξέδωσαν αναλόγου πνεύματος ανακοινώσεις, μεταξύ αυτών και του Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος Ελλάδος του Γεωργ. Μερκούρη, καθώς και της Εθνικοσοσιαλιστικής Φρουράς Ελλάδος, η οποία μάλιστα προκήρυσσε και αμοιβή για τη σύλληψη των δραστών. Μια χαρακτηριστική ανακοίνωση «λαϊκής επιτροπής» του Αμαρουσίου[7]:
«...Λαβόντες γνώσιν των ωμοτήτων εν Κρήτη κατά των Γερμανών και των αθλίων πράξεων διεφθαρμένης συνειδήσεως Ελλήνων εν τη Ακροπόλει, εκφράζομεν αποτροπιασμόν, βδελυγμίαν και αγανάκτησιν κατά τοιούτων ασυνειδήτων προδοτών ελληνικών συμφερόντων. Ποιούμεθα έκκλησιν προς υμάς όπως διά δρακοντείων μέτρων αποτρέψητε εν τω μέλλοντι παρεμφερείς αθλιότητας. Είναι ανάγκη όπως ο ευφυής Ελληνικός Λαός εξέλθη της πλάνης εις ην έχει εμπέσει διά της αγγλοδούλου προπαγάνδας της φυγάδος Κυβερνήσεως. Καλέσατε τους πράγματι αγαπώντας την πατρίδα των και την ελευθερίαν των εις δραστηρίαν συνεργασίαν προς ταχείαν ανόρθωσιν και επούλωσιν των εκ του πολέμου πληγών προ παντός δε προς αποτροπήν του τρομερού κινδύνου της εκλείψεως της πολιτικής αυθυπαρξίας της χώρας μας. Τα έναντι του Γερμανικού Έθνους και του Φύρερ αισθήματα του Ελληνικού Λαού πρέπει να είναι η αγάπη, ο θαυμασμός, η ευγνωμοσύνη».
Πλην του Τσολάκογλου, του Γ.
Παπανδρέου και όσων άλλων επωνύμων πήραν θέση καταδικαστική της κλοπής της
σημαίας, υπήρξαν και κάποιοι λιγότερο γνωστοί που την καταδίκασαν, ωθούμενοι
από ποικίλα κριτήρια.
Ανάμεσα σ’ εκείνους που αισθάνθηκαν την ανάγκη ή κυριεύθηκαν από προθυμία να καταδικάσουν την κλοπή της γερμανικής σημαίας, ήταν και ο Ιωάννης Καλομοίρης. Είχε διορισθεί ως γενικός γραμματέας της ΓΣΕΕ τον Απρίλιο 1941, διαδεχόμενος τον Αριστείδη Δημητράτο, υπουργό Εργασίας των κυβερνήσεων Μεταξά, Κοριζή και Τσουδερού, ο οποίος θα έφευγε στην Κρήτη. Στο ολιγόμηνο διάστημα αφότου είχε αναλάβει την ηγεσία της Εργατικής Συνομοσπονδίας μέχρι τα τέλη Αυγούστου 1941, που τον κατήργησε ο κατοχικός υπουργός Εργασίας, ο εν λόγω Καλομοίρης είχε προλάβει να στείλει τηλεγραφήματα στον Χίτλερ, στον Τσολάκογλου, να διαμαρτυρηθεί για την κλοπή της σημαίας και τελικά να στείλει και το ακόλουθο έγγραφο:
«Προς τας Α. Εξοχότητας:
»Μπενίτο Μουσολίνι, αρχηγόν της ιταλικής κυβερνήσεως, Βεντουρίνι, γραμματέα Βασιλικής Πρεσβείας της Ιταλίας, Αθήνας, Καράτσολο, γραμματέα Βασιλικής Πρεσβείας της Ιταλίας, Αθήνας, Γενικόν Πρόξενον Βασιλικής Πρεσβείας της Ιταλίας, Αθήνας, Ιταλικόν Φρουραρχείον Αθηνών.
»Η Διοίκηση της Εθνικής Εργατικής Συνομοσπονδίας που περικλείει στους κόλπους της πάνω από ένα εκατομμύριο εργάτες και υπαλλήλους, θεωρεί καθήκον της να προσφύγει στις ως άνω αρχές και να επικαλεσθεί την προστασία τους εναντίον μιας αδικίας η οποία έγινε εις βάρος μας.
»Σ’ αυτή την ενέργειά μας μας παρακινεί αυτή αύτη η φασιστική μας ιδεολογία, η οποία βρίσκει τη δικαίωσή της και την πραγματοποίησή της στις μεγάλες λαϊκές μάζες.
»Δυστυχώς ο Έλλην υπουργός της Εργασίας κ. Λιβιεράτος, εμπνεόμενος από φιλικά αισθήματα προς τας ιδέας του Μεταξά, προβαίνει σε μια σειρά ενέργειες εναντίον των συμφερόντων και των δικαιωμάτων των εργατών προφανώς για να προκαλέσει ανησυχίες στα ιταλικά και γερμανικά στρατεύματα κατοχής.
»Εναντίον των ενεργειών αυτού του ανθρώπου σταθήκαμε πολλές φορές υποστηρικτές των συμφερόντων των εργατών και όλες τις φορές αποτρέψαμε τις προθέσεις του.
»Για να μην υπάρχει λοιπόν εμπόδιο εις τα σχέδιά του συνέλαβε την τολμηρή ιδέα να θέσει εις εφαρμογή νόμον με τον οποίο καθαιρεί την παρούσα διοίκηση και διορίζει στη διοίκηση της Εθνικής Εργατικής Συνομοσπονδίας πρόσωπα που δεν έχουν καμμιά επιρροή στις εργατικές μάζες και κατά συνέπεια είναι πρόθυμα να γίνουν άβουλα όργανα στα ύπουλα σχέδιά του.
»Ο κ. Λιβιεράτος συνεχίζοντας τη σκοτεινή πολιτική του συμπατριώτου του, Ιωάννου Μεταξά, και της 4ης Αυγούστου προσκαλεί πλησίον του και τοποθετεί σε διάφορες δημόσιες υπηρεσίες τούς συμπατριώτες του της Κεφαλληνίας και άλλοτε συνεργάτες του Μεταξά.
»Κατά τον ίδιο τρόπο εσκέφθηκε να προσκολλήσει στον οργανισμό των εργατών τους συμπατριώτες του ιδιοκτήτες οινοπωλείων και κρεοπωλείων που καμμιά σχέση δεν έχουν με την εργατική και υπαλληλική τάξη και για το σκοπό αυτό συγκρότησε ένα συμβούλιο που προκάλεσε την αποστροφή και το μίσος των εργατικών μαζών όταν το πληροφορήθηκαν.
»Δεν εδώσαμε καμμιά αφορμή για να ληφθούν τέτοια μέτρα εναντίον μας. Με ζήλο και υπομονή προσπαθήσαμε πάντοτε να προλαβαίνουμε συγκρούσεις της εργασίας και πάντα θα φροντίζουμε να γινόμαστα όργανα της τάξεως.
»Όταν εκλάπη η γερμανική σημαία από την Ακρόπολη εσπεύσαμε να στηλιτεύσουμε δημοσία με γράμμα μας δημοσιευμένο στον Τύπο και χαρακτηρίσαμε αυτή την αξιοκαταφρόνητη πράξη σαν εχθρική προς το λαό.
»Έχοντας όμως τη συνείδησή μας ήσυχη γιατί κάνουμε πάντα το καθήκον μας τόσον απέναντι των εργατών όσον και απέναντι των στρατευμάτων κατοχής εξεγειρόμαστε μπροστά στην άδικη ενέργεια του κ. Λιβιεράτου.
»Κατόπιν αυτού απευθυνόμαστε προς Υμάς παρακαλούντες όπως ευαρεστούμενοι επέμβητε για να χαλιναγωγήσετε και ματαιώσετε τέτοιες ενέργειες, τις οποίες βεβαίως δεν αφήνουμε να φθάσουν στις έσχατες βλαβερές συνέπειές τους, αρνούμενοι να παραδώσουμε στη λαθραία διορισμένη διοίκηση και οι οποίες ενέργειες αν ολοκληρωθούν είναι προφανές ότι θα προκληθούν άνευ λόγου ζητήματα.
»Θέλουμε να ελπίζουμε ότι η αίτησή μας θέλει εκτιμηθεί από σας και θα ευαρεστηθήτε να πάρετε τα αναγκαία μέτρα για να προλάβετε γεγονότα καθώς επίσης και για να διευκολύνετε και επιβεβαιώσετε την πεποίθηση και την πίστη του λαού ότι ο ιταλικός φασισμός υποστηρίζει τη μάζα των εργατών.
»Ελπίζοντας σε μια ευνοϊκή έκβαση, ευχαριστούμεν μετά του οφειλομένου σεβασμού.
»1) Ιωάννης Καλομοίρης, 2) Χαράλαμπος Χαρισιάδης, 3) Βασίλειος Ράφτης, 4) Σπύρος Καρούσος, 5) Ιωάννης Δημακάκος, 6) Κωνσταντίνος Πρεβενάς, 7) Ιωάννης Πατσατζής, 8) Νίκος Κωστής, 9) Ματθαίος Πετρουλής, 10) Ευάγγελος Ευαγγέλου, 11) Γρηγόριος Κοντάκος.
»Αθήναι 29 Αυγούστου 1941 ΧΙΧ»[8]
Το κείμενο αυτό του Ιω. Καλομοίρη είναι ανατριχιαστικό και ενώ είναι επιθετικό εναντίον ενός μέλους της κατοχικής κυβέρνησης, του υπουργού Εργασίας και Δικαιοσύνης Αντ. Λιβιεράτου, στην πραγματικότητα είναι μια πρώτη θετική αντίδραση υπέρ των κατακτητών, αφού τους αναγνωρίζει το δικαίωμα να λειτουργούν ως υπέρτατοι ελεγκτές των υπουργικών ενεργειών και να παρεμβαίνουν ανάλογα. Ίσως είναι η μοναδική καταγγελία που έλαβε ποτέ ο Μουσολίνι από υπήκοο κατεχόμενης χώρας, ο οποίος είχε την πρόνοια να την απευθύνει ταυτόχρονα και στο τοπικό φρουραρχείο για τη λήψη των «δεόντων» μέτρων σε βάρος του υπουργού.
http://aera2012.blogspot.gr/2012/05/1941.html
