Γράφει ο Γ.-Σ. Πρεβελάκης*
Ὁ Σεπτέμβριος, ἡ de facto ἔναρξη τοῦ οἰκονομικοῦ καί πολιτικοῦ ἔτους, δέν προοιωνίζεται τίποτε καλό γιά τήν Εὐρώπη. Στό κέντρο καί στίς περιφέρειες τῆς Εὐρωπαϊκῆς Ἕνωσης συναντῶνται τρεῖς ἀλληλοσυνδεόμενοι κύκλοι γεωπολιτικῶν χαμηλῶν.
Γίνονται ἀντιληπτοί μέ τήν ἀποσταθεροποίηση τοῦ γαλλικοῦ πολιτικοῦ σκηνικοῦ, τήν οὐκρανική κρίση καί τήν ἀνάπτυξη τοῦ νέου ἰσλαμικοῦ κινήματος στά ἐδάφη τοῦ Ἰράκ καί τῆς Συρίας. Κανένας ἀπό τούς τρεῖς κύκλους δέν εἶναι νέος· ἔχουν, ὅμως, διαφορετικές καταβολές. Στό παρελθόν προκαλοῦσαν γεωπολιτικές ἀναταράξεις ἑτεροχρονισμένες· σήμερα συμπίπτουν χρονικά καί ἀλληλοεπηρεάζονται.
Ἡ γαλλική κρίση ἐντάσσεται στήν δυναμική τῆς εὐρωπαϊκῆς ὁλοκλήρωσης. Πῶς ἑνοποιεῖται ἕνα σύνολο χωρῶν μέ διαφορετικές παραδόσεις καί οἰκονομικές συμπεριφορές; Εἶναι δυνατόν νά εὐθυγραμμιστεῖ ὁ εὐρωπαϊκός Νότος μέ τίς νόρμες τοῦ εὐρωπαϊκοῦ Βορρᾶ, χωρίς νά ἀμφισβητηθεῖ ἡ εὐρωπαϊκή μέθοδος γιά εἰρηνική καί συναινετική ἐπίλυση τῶν ἀντιθέσεων; Ἡ οἰκονομική κρίση ἔχει ἀποκαλύψει διλήμματα τά ὁποῖα στό παρελθόν συγκαλύπτονταν ἀπό τήν οἰκονομική ἀνάπτυξη ἤ ἀπό τόν δανεισμό. Ἡ Γαλλία, σταυροδρόμι Βορρᾶ καί Νότου, ἐσωτερικεύει τήν θεμελιακή εὐρωπαϊκή ἀντίφαση. Στό προσεχές μέλλον κινδυνεύει νά μετατραπεῖ σέ ἑστία τῶν εὐρωπαϊκῶν τεκτονικῶν μετασχηματισμῶν.
Τό γαλλικό ζήτημα ἐντάσσεται σέ ἕνα ἱστορικό κύκλο ὁ ὁποῖος καλύπτει μερικές δεκαετίες· τά δύο ἄλλα ζητήματα ἔχουν βαθύτερες ἱστορικές ρίζες. Ἡ οὐκρανική κρίση ἐπαναφέρει στό προσκήνιο τό παλαιό ρωσο-εὐρωπαϊκό ζήτημα. Στήν μεγάλη εὐρωπαϊκή πεδιάδα, ὅπου ἡ Φύση δέν ἔχει προβλέψει καμμιά ἰσχυρή γραμμή ἀνάμεσα στόν ρωσικό πόλο καί τό πολυκεντρικό δυτικο-εὐρωπαϊκό σύστημα, ποῦ σταματᾶ ἡ ζώνη ἐπιρροῆς τῆς Ρωσίας; Αὐτό τό ἐρώτημα κατατρύχει τήν Εὐρώπη ἀπό τήν ἐποχή τοῦ Μεγάλου Πέτρου. Ἐπί τῶν ἡμερῶν μας, προηγήθηκε ἡ γεωργιανή κρίση τό 2008· ἀκολούθησε ἡ τρέχουσα οὐκρανική· θά προκύψουν, πιθανῶς, καί ἄλλες στόν ἐνδιάμεσο χῶρο ἀπό τήν Βαλτική ὥς τήν Μαύρη Θάλασσα, στίς χῶρες ὅπου ζοῦν μεγάλες ρωσόφωνες μειονότητες. Τό εὐρωπαϊκό τραῦμα ἔχει ἀναζωπυρωθεῖ.
Τέλος, ἡ ἄνοδος τοῦ ἐπιθετικοῦ ἰσλαμισμοῦ, μέ πρόσφατη ἐκδήλωση τό «Ἰσλαμικό Κράτος τοῦ Ἰράκ καί τοῦ Λεβάντε», ἀφορᾶ τούς Δυτικοασιάτες καί Βορειοαφρικανούς κληρονόμους τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας. Μέ ἐξαίρεση, καί αὐτή συζητήσιμη, τήν Τουρκία, τό δυτικό πρότυπο τοῦ δημοκρατικοῦ ἐθνικοῦ κράτους ἀπέτυχε νά σταθεροποιηθεῖ καί νά ὡριμάσει. Ἐπικρατεῖ εἴτε ἡ ἀναρχία καί ἡ βία, μέ προέλευση ἀπό τίς διάφορες χαοτικές φυλετικές ἤ θρησκευτικές ὁμαδοποιήσεις· εἴτε ἡ καταπίεση καί ἡ βίαιη καταστολή ἀπό δικτατορικές κυβερνήσεις. Ἡ ἀδέξια προσπάθεια τῶν Ἡνωμένων Πολιτειῶν νά εἰσαγάγουν τό δικό τους πολιτικό πρότυπο ἀνέτρεψε τίς ἐπισφαλεῖς προηγούμενες ἰσορροπίες. Ἡ Εὐρώπη, ὡς γειτονική δυτική παρουσία, βρίσκεται ἐκτεθειμένη σέ σοβαρές ἀπειλές γιά τήν ἀσφάλειά της. Ταυτοχρόνως, εἶναι καταδικασμένη νά παρακολουθεῖ ἀνήμπορη τήν ἐξαφάνιση τῆς χριστιανικῆς παρουσίας στήν Ἀνατολή, δηλαδή νά ἀπεμπολεῖ ἕνα σημαντικό κομμάτι ἀπό τίς πολιτισμικές της ρίζες.
Ἡ οὐκρανική κρίση ἐπιδεινώνει τήν εὐρωπαϊκή οἰκονομική κατάσταση, ὅπως διεπίστωσε καί ἡ ἑλληνική οἰκονομία. Χωρίς συνεργασία Ρωσίας καί Δύσης, ἡ ἐπιθετικότητα τῶν ἰσλαμιστῶν δύσκολα μπορεῖ νά ἀναχαιτιστεῖ. Τά μέτρα ἐναντίον τοῦ ρωσικοῦ ἐπεκτατισμοῦ δέν μποροῦν νά κλονίσουν τήν Μόσχα· ἐκφράζουν μᾶλλον τήν ἀμηχανία, παρά τήν δύναμη τῆς Δύσης. Ὅσο, ὅμως, δέν βρίσκεται συμβιβασμός· ὅσο, ἐν ὄψει κάποιας διαπραγμάτευσης, συνεχίζεται ἀμοιβαίως ἡ ἐπίδειξη δύναμης, θά ἐπιδεινώνονται καί τά ἄλλα προβλήματα.
Οἱ ἐπαΐοντες προβλέπουν ἕνα ταραγμένο χρόνο. Ἡ Ἑλλάδα βρίσκεται στό σημεῖο συνάντησης τῶν τριῶν γεωπολιτικῶν κύκλων. Ἡ ἑλληνική οἰκονομική κρίση προανήγγειλε ὅσα πρόκειται νά ἐκτυλιχθοῦν σέ γαλλικό καί εὐρωπαϊκό ἐπίπεδο. Ἡ γεωγραφική θέση καί ἡ Ἱστορία μᾶς συνδέουν, ὅσο καμμιά ἄλλη χώρα, καί μέ τό ρωσικό καί μέ τό μεσανατολικό πρόβλημα. Στό μάτι τοῦ κυκλώνα τῆς πολυδιάστατης γεωπολιτικῆς κρίσης, ἡ Ἑλλάδα ἐνδέχεται εἴτε νά συντριβεῖ εἴτε νά ἀξιοποιήσει τήν θέση της γιά νά ἀποκομίσει πολλαπλά ὀφέλη. Ἡ κρίσιμη παράμετρος ἡ ὁποία θά καθορίσει πρός τά ποῦ θά κλίνει ἡ πλάστιγγα εἶναι ἡ πολιτική σταθερότητα. Στήν χώρα μας ὅλοι λίγο-πολύ αἰσθάνονται τήν παράμετρο αὐτή ὡς προϋπόθεση γιά τήν ἔξοδο ἀπό τήν οἰκονομική κρίση. Οἱ γεωπολιτικές προοπτικές προσθέτουν ἕνα ἀκόμη ἐπιχείρημα, ἰσχυρό καί ἀδιαμφισβήτητο, ἐναντίον τοῦ πολιτικοῦ τυχοδιωκτισμοῦ.
* Ο κ. Γ. Σ. Πρεβελάκης είναι Καθηγητής Γεωπολιτικής στην Σορβόννη και Μόνιμος Αντιπρόσωπος της Ελλάδος στον ΟΟΣΑ
(από την εφημερίδα "ΕΣΤΙΑ")
Ἡ γαλλική κρίση ἐντάσσεται στήν δυναμική τῆς εὐρωπαϊκῆς ὁλοκλήρωσης. Πῶς ἑνοποιεῖται ἕνα σύνολο χωρῶν μέ διαφορετικές παραδόσεις καί οἰκονομικές συμπεριφορές; Εἶναι δυνατόν νά εὐθυγραμμιστεῖ ὁ εὐρωπαϊκός Νότος μέ τίς νόρμες τοῦ εὐρωπαϊκοῦ Βορρᾶ, χωρίς νά ἀμφισβητηθεῖ ἡ εὐρωπαϊκή μέθοδος γιά εἰρηνική καί συναινετική ἐπίλυση τῶν ἀντιθέσεων; Ἡ οἰκονομική κρίση ἔχει ἀποκαλύψει διλήμματα τά ὁποῖα στό παρελθόν συγκαλύπτονταν ἀπό τήν οἰκονομική ἀνάπτυξη ἤ ἀπό τόν δανεισμό. Ἡ Γαλλία, σταυροδρόμι Βορρᾶ καί Νότου, ἐσωτερικεύει τήν θεμελιακή εὐρωπαϊκή ἀντίφαση. Στό προσεχές μέλλον κινδυνεύει νά μετατραπεῖ σέ ἑστία τῶν εὐρωπαϊκῶν τεκτονικῶν μετασχηματισμῶν.
Τό γαλλικό ζήτημα ἐντάσσεται σέ ἕνα ἱστορικό κύκλο ὁ ὁποῖος καλύπτει μερικές δεκαετίες· τά δύο ἄλλα ζητήματα ἔχουν βαθύτερες ἱστορικές ρίζες. Ἡ οὐκρανική κρίση ἐπαναφέρει στό προσκήνιο τό παλαιό ρωσο-εὐρωπαϊκό ζήτημα. Στήν μεγάλη εὐρωπαϊκή πεδιάδα, ὅπου ἡ Φύση δέν ἔχει προβλέψει καμμιά ἰσχυρή γραμμή ἀνάμεσα στόν ρωσικό πόλο καί τό πολυκεντρικό δυτικο-εὐρωπαϊκό σύστημα, ποῦ σταματᾶ ἡ ζώνη ἐπιρροῆς τῆς Ρωσίας; Αὐτό τό ἐρώτημα κατατρύχει τήν Εὐρώπη ἀπό τήν ἐποχή τοῦ Μεγάλου Πέτρου. Ἐπί τῶν ἡμερῶν μας, προηγήθηκε ἡ γεωργιανή κρίση τό 2008· ἀκολούθησε ἡ τρέχουσα οὐκρανική· θά προκύψουν, πιθανῶς, καί ἄλλες στόν ἐνδιάμεσο χῶρο ἀπό τήν Βαλτική ὥς τήν Μαύρη Θάλασσα, στίς χῶρες ὅπου ζοῦν μεγάλες ρωσόφωνες μειονότητες. Τό εὐρωπαϊκό τραῦμα ἔχει ἀναζωπυρωθεῖ.
Τέλος, ἡ ἄνοδος τοῦ ἐπιθετικοῦ ἰσλαμισμοῦ, μέ πρόσφατη ἐκδήλωση τό «Ἰσλαμικό Κράτος τοῦ Ἰράκ καί τοῦ Λεβάντε», ἀφορᾶ τούς Δυτικοασιάτες καί Βορειοαφρικανούς κληρονόμους τῆς Ὀθωμανικῆς Αὐτοκρατορίας. Μέ ἐξαίρεση, καί αὐτή συζητήσιμη, τήν Τουρκία, τό δυτικό πρότυπο τοῦ δημοκρατικοῦ ἐθνικοῦ κράτους ἀπέτυχε νά σταθεροποιηθεῖ καί νά ὡριμάσει. Ἐπικρατεῖ εἴτε ἡ ἀναρχία καί ἡ βία, μέ προέλευση ἀπό τίς διάφορες χαοτικές φυλετικές ἤ θρησκευτικές ὁμαδοποιήσεις· εἴτε ἡ καταπίεση καί ἡ βίαιη καταστολή ἀπό δικτατορικές κυβερνήσεις. Ἡ ἀδέξια προσπάθεια τῶν Ἡνωμένων Πολιτειῶν νά εἰσαγάγουν τό δικό τους πολιτικό πρότυπο ἀνέτρεψε τίς ἐπισφαλεῖς προηγούμενες ἰσορροπίες. Ἡ Εὐρώπη, ὡς γειτονική δυτική παρουσία, βρίσκεται ἐκτεθειμένη σέ σοβαρές ἀπειλές γιά τήν ἀσφάλειά της. Ταυτοχρόνως, εἶναι καταδικασμένη νά παρακολουθεῖ ἀνήμπορη τήν ἐξαφάνιση τῆς χριστιανικῆς παρουσίας στήν Ἀνατολή, δηλαδή νά ἀπεμπολεῖ ἕνα σημαντικό κομμάτι ἀπό τίς πολιτισμικές της ρίζες.
Ἡ οὐκρανική κρίση ἐπιδεινώνει τήν εὐρωπαϊκή οἰκονομική κατάσταση, ὅπως διεπίστωσε καί ἡ ἑλληνική οἰκονομία. Χωρίς συνεργασία Ρωσίας καί Δύσης, ἡ ἐπιθετικότητα τῶν ἰσλαμιστῶν δύσκολα μπορεῖ νά ἀναχαιτιστεῖ. Τά μέτρα ἐναντίον τοῦ ρωσικοῦ ἐπεκτατισμοῦ δέν μποροῦν νά κλονίσουν τήν Μόσχα· ἐκφράζουν μᾶλλον τήν ἀμηχανία, παρά τήν δύναμη τῆς Δύσης. Ὅσο, ὅμως, δέν βρίσκεται συμβιβασμός· ὅσο, ἐν ὄψει κάποιας διαπραγμάτευσης, συνεχίζεται ἀμοιβαίως ἡ ἐπίδειξη δύναμης, θά ἐπιδεινώνονται καί τά ἄλλα προβλήματα.
Οἱ ἐπαΐοντες προβλέπουν ἕνα ταραγμένο χρόνο. Ἡ Ἑλλάδα βρίσκεται στό σημεῖο συνάντησης τῶν τριῶν γεωπολιτικῶν κύκλων. Ἡ ἑλληνική οἰκονομική κρίση προανήγγειλε ὅσα πρόκειται νά ἐκτυλιχθοῦν σέ γαλλικό καί εὐρωπαϊκό ἐπίπεδο. Ἡ γεωγραφική θέση καί ἡ Ἱστορία μᾶς συνδέουν, ὅσο καμμιά ἄλλη χώρα, καί μέ τό ρωσικό καί μέ τό μεσανατολικό πρόβλημα. Στό μάτι τοῦ κυκλώνα τῆς πολυδιάστατης γεωπολιτικῆς κρίσης, ἡ Ἑλλάδα ἐνδέχεται εἴτε νά συντριβεῖ εἴτε νά ἀξιοποιήσει τήν θέση της γιά νά ἀποκομίσει πολλαπλά ὀφέλη. Ἡ κρίσιμη παράμετρος ἡ ὁποία θά καθορίσει πρός τά ποῦ θά κλίνει ἡ πλάστιγγα εἶναι ἡ πολιτική σταθερότητα. Στήν χώρα μας ὅλοι λίγο-πολύ αἰσθάνονται τήν παράμετρο αὐτή ὡς προϋπόθεση γιά τήν ἔξοδο ἀπό τήν οἰκονομική κρίση. Οἱ γεωπολιτικές προοπτικές προσθέτουν ἕνα ἀκόμη ἐπιχείρημα, ἰσχυρό καί ἀδιαμφισβήτητο, ἐναντίον τοῦ πολιτικοῦ τυχοδιωκτισμοῦ.
* Ο κ. Γ. Σ. Πρεβελάκης είναι Καθηγητής Γεωπολιτικής στην Σορβόννη και Μόνιμος Αντιπρόσωπος της Ελλάδος στον ΟΟΣΑ
(από την εφημερίδα "ΕΣΤΙΑ")
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Παρακαλώ να γράφετε με Ελληνικούς χαρακτήρες και να είστε κόσμιοι στις εκφράσεις σας. Οποιοδήποτε άλλο σχόλιο με γκρικλις και ξένη γλώσσα θα διαγράφετε. Ευχαριστώ!