Ασύμμετρες απειλές, η νέα μορφή "υπονόμευσης" της εθνικής κυριαρχίας των κρατών

Ως ασύμμετρες απειλές ορίζονται οι απειλές εκείνες που στοχεύουν στην υπονόμευση της ισχύος ενός αντιπάλου και οι οποίες στηρίζονται στην εκμετάλλευση των αδυναμιών του με χρήση μέσων που διαφέρουν σημαντικά από τον συνήθη συμβατικό τρόπο διεξαγωγής επιχειρήσεων του αντιπάλου. Ο όρος "ασύμμετρη απειλή" έκανε την εμφάνισή του στις αρχές της δεκαετίας του 1990 και συνιστά την μη-παραδοσιακή απειλή προς κυβερνήσεις και συλλογικούς οργανισμούς άμυνας και ασφάλειας.

Οι απειλές αυτές δεν ενέχουν τον κίνδυνο ενός μεγάλου συμβατικού πολέμου εναντίον των δυνάμεων του ανεπτυγμένου κόσμου, ωστόσο ενέχουν ισάξιους, ίσως και μεγαλύτερους, κινδύνους για τους πληθυσμούς και τις κυβερνήσεις τους. Οι ασύμμετρες απειλές εμπεριέχουν τη χρήση του αιφνιδιασμού σε όλες του τις διαστάσεις και τη χρήση όπλων με τρόπους, που δεν προβλέπονται, τουλάχιστον μέχρι πρόσφατα, στη σχεδίαση και τα σενάρια των οργανωμένων κρατών. Επίσης περιλαμβάνουν το ενδεχόμενο ένας αντίπαλος να σχεδιάσει μία στρατηγική, η οποία να μεταβάλλει ριζικά το πεδίο στο οποίο εκτυλίσσεται η σύγκρουση, καθώς από την μία βρίσκεται ένα οργανωμένο κράτος και από την άλλη έχουμε «ομάδες» συμφερόντων ή τρομοκρατών.

Ο αυξανόμενα τεχνολογικός πολιτισμός μας και η επικέντρωση των δραστηριοτήτων σε μεγάλα αστικά κέντρα, με υψηλή συγκέντρωση πληθυσμού, αυξάνουν και την τρωτότητα στις ασύμμετρες απειλές. Ζούμε σε κοινωνίες που βασίζονται σε μεγάλο βαθμό στην ομαλή συνεργατική λειτουργία μεγάλου αριθμού συστημάτων και λειτουργιών (συγκοινωνίες, ενέργεια, επικοινωνίες, υδροδότηση, διατροφή, υγεία και περίθαλψη, διατήρηση της δημόσιας τάξης, οικονομία και εμπόριο, εθνική άμυνα κ.λπ.). Η αποδυνάμωση μιας ή περισσοτέρων συνιστωσών, ως αποτέλεσμα μιας καταστροφής μεγάλης έκτασης, μπορεί να οδηγήσει στην κατάρρευση του κρατικού μηχανισμού, με απρόβλεπτες συνέπειες. Οι ασύμμετρες απειλές μπορούν να λάβουν πολλές μορφές ανάλογα με τους στόχους και τα μέσα που θα χρησιμοποιηθούν για την επίτευξή τους και οι συνέπειες τους μπορεί να είναι τόσο σε στρατηγικό όσο και σε τακτικό επίπεδο.

Σε στρατηγικό επίπεδο μια ασύμμετρη προσέγγιση αποσκοπεί στην εκμετάλλευση των φόβων των πολιτών ώστε να αποδυναμώσει τις δημοκρατικές διαδικασίες, να υπονομεύσει την κυβέρνηση ή να εκθέσει τους συμμάχους της. Οι απειλές έχουν ένα ισχυρό ψυχολογικό καθώς και φυσικό επακόλουθο. Σε τακτικό επίπεδο, ένας αντίπαλος μπορεί να επιδιώκει να μας αναγκάσει σε αλλαγή πορείας ή τακτικής, προβαίνοντας σε επιθέσεις τις οποίες θα δυσκολευτούμε να αντιμετωπίσουμε και να εμποδίσουμε. Θεωρείται βέβαιο ότι στο εξής οι περισσότερες προκλήσεις που θα αντιμετωπίσει η Δύση θα προέρχονται από ασύμμετρες απειλές αλλά και ότι αυτές οι απειλές θα δρομολογούνται από διάφορες και ταυτόχρονες πηγές. Η πιθανότητα μιας συμβατικής τρομοκρατίας και σύγκρουσης χαμηλής έντασης που θα συνοδευτεί ή συνδυαστεί με επιθέσεις σε υποδομές και συστήματα πληροφορικής, καταστρέφοντας ζωτικά συστήματα εμπορικών, στρατιωτικών και κυβερνητικών επικοινωνιών και πληροφοριών είναι μεγάλη.

Μια τέτοια απειλή θα έχει αποτελέσματα δυσανάλογα με τα χρησιμοποιούμενα μέσα για την υλοποίησή της. Για την αντιμετώπιση των ανωτέρω προβλημάτων και απειλών, απαιτείται η θεσμική και οργανωτική ενίσχυση των μηχανισμών ασφάλειας και αντιμετώπισης εκτάκτων καταστάσεων. Καθώς οι ασύμμετρες απειλές ενέχουν το στοιχείο του αιφνιδιασμού καθίσταται αναγκαία η ανάπτυξη ενός αποτελεσματικού συστήματος πληροφοριών που θα μπορέσει να προειδοποιήσει για τον οποιονδήποτε κίνδυνο και να μειώσει τις πιθανές καταστροφικές συνέπειες. Γι’ αυτό απαιτείται η βελτίωση των ικανοτήτων των υπηρεσιών πληροφοριών.

Γενικότερα οι εξελίξεις στο επίπεδο των ασύμμετρων απειλών θα οδηγήσουν τις ένοπλες δυνάμεις των κρατών να αλλάξουν μορφή, προκειμένου να αντεπεξέλθουν στις επιχειρησιακές απαιτήσεις των συγκρούσεων αυτών και ταυτόχρονα να διατηρήσουν τον κύριο ρόλο τους. Η χώρα που θα βρεθεί απροετοίμαστη να αντιμετωπίσει εχθρικές ενέργειες και από ασύμμετρες απειλές, ενδέχεται να αφήσει ακάλυπτο ένα ευρύ φάσμα επιλογών στη διαχείριση κρίσεων και την αντιμετώπιση προκλήσεων. Συμπερασματικά, πέραν της εξασφάλισης της εδαφικής ακεραιότητας και εθνικής τους κυριαρχίας, στο νέο αυτό ρευστό περιβάλλον του 21ου αιώνα, τα κράτη, πέραν της εξασφάλισης της εδαφικής ακεραιότητας και εθνικής τους κυριαρχίας, οφείλουν να διασφαλίσουν την περιφερειακή και διεθνή ασφάλεια και να προετοιμάζονται για την αντιμετώπιση ασύμμετρων απειλών. Υπάρχουν πολλές πηγές ασύμμετρων απειλών και για το λόγο αυτό οι χώρες οφείλουν να αναδιαρθρώσουν τις τακτικές και τα μέσα που διαθέτουν για να φέρουν στο φως τις πηγές αυτών των απειλών. Οι βασικότερες μορφές ασύμμετρης απειλής είναι:

Η διεθνής τρομοκρατία

Η διεθνής τρομοκρατία αναδεικνύεται σε πρωτεύουσα απειλή για τη διεθνή κοινότητα. Ειδικά η απειλή που προέρχεται από ακραίες ισλαμιστικές κυρίως οργανώσεις, χαρακτηρίζεται από τρία πολύ βασικά στοιχεία: το στοιχείο του αιφνιδιασμού ή της μη-προειδοποίησης σε ενδεχόμενο τρομοκρατικό κτύπημα, το στοιχείο του ακραιφνούς φανατισμού και της αυτοθυσίας, και τέλος, την πρόσβαση σε χρηματοδοτικούς πόρους που είναι αρκετά μεγάλοι για να εξασφαλίσουν την μακροβιότητα, την άρτια οργάνωση και παγκόσμια εξάπλωση των οργανώσεων αυτών. Η τρομοκρατική ενέργεια συνίσταται στη χρήση βίαιων μέσων και μεθόδων ή την απειλή χρήσεως αυτών, με στόχο τη πρόκληση τρόμου και τον εξαναγκασμό των οργανωμένων κοινωνιών να υιοθετήσουν παράνομες απαιτήσεις.. Η τρομοκρατία αποβλέπει στη δημιουργία συλλογικού πανικού και αποδιοργάνωσης σε μια κοινωνική ομάδα, είτε σε ένα πολιτικό σχηματισμό, είτε στο σύνολο των κατοίκων μιας χώρας. Οι τρομοκράτες πιστεύουν ότι οι δικές τους ατομικές ή συλλογικές τρομοκρατικές ενέργειες, συνιστούν ένα είδος "νόμιμης άμυνας", η οποία εκδηλώνεται παράνομα και με βίαια μέσα, γιατί δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν νόμιμα και με ίσους όρους τους αντιπάλους τους.



Τα όπλα μαζικής καταστροφής (Weapons of Mass Destruction - WMD)

Η διασπορά των όπλων μαζικής καταστροφής μπορεί να θέσει υπό αμφισβήτηση την ασφάλεια οποιουδήποτε κράτους. Η απειλή αυτή μπορεί να είναι πυρηνική, βιολογική ή χημική, ανάλογα με τα όπλα και την τεχνολογία που κατέχει ο αντίπαλος. Ειδικά τα βιολογικά και χημικά όπλα (και η αντίστοιχη τεχνογνωσία) μπορούν ευκολότερα και με μικρότερο κόστος να βρεθούν στην κατοχή μη κρατικών οργανώσεων, συμπεριλαμβανομένων και των τρομοκρατικών οργανώσεων ή ομάδων.

Το διεθνές οργανωμένο έγκλημα και η λαθρομετανάστευση

Η ευκολία των διεθνών μετακινήσεων και επικοινωνιών και η διαπερατότητα των διεθνών συνόρων σε πολλές περιοχές του κόσμου (όπως π.χ. στην πρώην ΕΣΣΔ και τα Βαλκάνια) συνείργησαν στην δημιουργία μιας παγκόσμιας αγοράς για παράνομα αγαθά και δραστηριότητες και δημιούργησαν πρόσφορο έδαφος για την αλματώδη αύξηση του διεθνικού οργανωμένου εγκλήματος, της παράνομης διακίνησης ανθρώπων και της λαθρομετανάστευσης, του εμπορίου ναρκωτικών και της διαφθοράς.

Η έκρηξη των τεχνολογιών πληροφορικής
Η έκρηξη των τεχνολογιών πληροφορικής, η οποία έχει θέσει σε κίνηση ένα πραγματικό παλιρροιακό κύμα αλλαγών, το οποίο επηρεάζει κοινωνίες και οργανισμούς σε διάφορα επίπεδα. Η αυξανόμενη σπουδαιότητα της πληροφορικής μπορεί να προκαλέσει μια στροφή από το παραδοσιακό "παράδειγμα" ασφαλείας. Μέχρι τώρα, η εθνική ασφάλεια επικεντρωνόταν σε απειλές εναντίον της εδαφικής ακεραιότητας. Αν και τα παραδοσιακά τρωτά σημεία δεν θα πάψουν να υφίστανται, θα εμφανιστούν νέες ασύμμετρες αδυναμίες. Κάθε χώρα μπορεί να πέσει θύμα άμεσης και πιθανότατα 'ανώνυμης' επίθεσης από ξένες χώρες εγκληματικές οργανώσεις ή άλλους μη-κρατικούς παράγοντες, ιδιαίτερα όσον προχωρά η μηχανοργάνωση σε διάφορους τομείς (π.χ. υπηρεσίες ασφαλείας, εθνική άμυνα, τράπεζες κ.λπ.).

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η πιθανότητα η συμβατική τρομοκρατία και οι χαμηλής έντασης διαμάχες θα ακολουθούνται και θα συνδυάζονται από επιθέσεις μέσω δικτύων Η/Υ, που θα προκαλούν ζημιά κυρίως στην οικονομία, το εμπόριο, τις κυβερνητικές και στρατιωτικές πληροφορίες και στα συστήματα επικοινωνιών. Είναι φανερό πλέον, ότι ενώ αρκετές χώρες κερδίζουν υπερβολικά πλεονεκτήματα από τα προηγμένα πληροφοριακά και πολεμικά διοικητικά συστήματα, γίνονται ταυτόχρονα τρωτές στις διαδικτυακές επιθέσεις από τον εχθρό. Για την αντιμετώπιση των ασύμμετρων απειλών απαιτείται η θεσμική και οργανωτική ενίσχυση των μηχανισμών ασφάλειας και αντιμετώπισης εκτάκτων καταστάσεων. Καθώς οι ασύμμετρες απειλές ενέχουν το στοιχείο του αιφνιδιασμού καθίσταται αναγκαία η ανάπτυξη ενός αποτελεσματικού συστήματος πληροφοριών που θα μπορέσει να προειδοποιήσει έγκαιρα για τον οποιονδήποτε κίνδυνο και να μειώσει τις πιθανές καταστροφικές συνέπειες.

Γι’ αυτό απαιτείται η βελτίωση των ικανοτήτων των υπηρεσιών πληροφοριών. Οι εξελίξεις στο επίπεδο των ασύμμετρων απειλών οδηγούν τις ένοπλες δυνάμεις των κρατών να αλλάξουν μορφή, προκειμένου να αντεπεξέλθουν στις επιχειρησιακές απαιτήσεις των ασύμμετρων συγκρούσεων και ταυτόχρονα να διατηρήσουν τον κύριο ρόλο τους.

http://defencenews.gr