Η επίθεση που εξαπέλυσαν οι ρωσόφιλες δυνάμεις των αυτονομιστών στα νοτιοανατολικά Ουκρανία και η πολιορκία της Μαριούπουλης μπορεί να πιέσουν περαιτέρω το Κίεβο για να διαπραγματευτεί. Οι πλευρές φαίνεται να εργάζονται προς μια συμβιβαστική λύση, η οποία θα είναι κατά πάσα πιθανότητα παρόμοια με τις καταλήξεις πολλών άλλων ένοπλων συγκρούσεων στο μετασοβιετικό χώρο.
Ωστόσο, παρά τα ενθαρρυντικά σημάδια, οι εντάσεις Ρωσία-ΝΑΤΟ συνεχίζουν να αυξάνονται. Το ΝΑΤΟ δεν έχει προσκαλέσει τον Ρώσο Πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν στην σύνοδο κορυφής του στην Ουαλία, καλώντας στην θέση του τον Ουκρανό ομόλογό του. Ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ Άντερς Φογκ Ράσμουσεν ανακοίνωσε την πρόθεση του ΝΑΤΟ να συντάξει «μια στρατηγική για την καταπολέμηση της ρωσικής επιθετικότητας», η οποία προβλέπει, εν μέρει, την ανάπτυξη των στρατιωτικών μέσων του ΝΑΤΟ σε χώρες-μέλη της Ανατολικής Ευρώπης. Η κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών κατηγορεί τη Ρωσία για παραβίαση της Συνθήκης INF από το 1987 - στην πραγματικότητα είναι η Ιδρυτική Πράξη Ρωσίας-ΝΑΤΟ του 1997 που είναι σε κίνδυνο.
Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού Ρώσοι διπλωμάτες εργάστηκαν για να συγκεντρώσουν μια ομάδα επαφής για την Ουκρανία, που περιλαμβάνει τη Ρωσία, τη Γερμανία και τη Γαλλία. Το Παρίσι και το Βερολίνο έπρεπε να μεσολαβήσουν ανάμεσα στο Κρεμλίνο και τον Λευκό Οίκο και να προτείνουν μια αμοιβαία αποδεκτή λύση με την ουκρανική κρίση. Αυτή ήταν μια λογική στρατηγική, όπως Γάλλοι και Γερμανοί διπλωμάτες έχουν μεσολαβήσει για τους συμβιβασμούς μεταξύ Μόσχας και Ουάσινγκτον στις περισσότερες συγκρούσεις κατά τη διάρκεια των τελευταίων 20 ετών - από τη Βοσνία έως τον σύντομο πόλεμο μεταξύ Ρωσίας και Γεωργίας. Παρά το γεγονός ότι οι όροι του συμβιβασμού ήταν πάντα πιο κοντά στις αμερικανικές παρά στις ρωσικές θέσεις, η τελική συμφωνία ήταν αποδεκτή από όλες τις πλευρές.
Ενώ η γαλλο-γερμανική διαμεσολάβηση είναι το καλύτερο δυνατό σενάριο για τις σχέσεις Ρωσίας-ΝΑΤΟ, αυτή τη φορά είναι μάλλον απίθανη. Η ουκρανική κρίση επιβεβαίωσε το - για τη Ρωσία - δυσάρεστο γεγονός, ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες και η ηπειρωτική Ευρώπη παραμένουν στενοί συνεργάτες. Η απούσα γαλλο-γερμανική διαμεσολάβηση έχει μετατρέψει τη Δύση ομοιόμορφα εχθρική προς τη Ρωσία. Οι ρωσικές προσπάθειες εκμετάλλευσης των δυτικών διαφωνιών και των διαιρέσεων, έχουν αποτύχει μέχρι τώρα.
Ωστόσο, παρά τα ενθαρρυντικά σημάδια, οι εντάσεις Ρωσία-ΝΑΤΟ συνεχίζουν να αυξάνονται. Το ΝΑΤΟ δεν έχει προσκαλέσει τον Ρώσο Πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν στην σύνοδο κορυφής του στην Ουαλία, καλώντας στην θέση του τον Ουκρανό ομόλογό του. Ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ Άντερς Φογκ Ράσμουσεν ανακοίνωσε την πρόθεση του ΝΑΤΟ να συντάξει «μια στρατηγική για την καταπολέμηση της ρωσικής επιθετικότητας», η οποία προβλέπει, εν μέρει, την ανάπτυξη των στρατιωτικών μέσων του ΝΑΤΟ σε χώρες-μέλη της Ανατολικής Ευρώπης. Η κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών κατηγορεί τη Ρωσία για παραβίαση της Συνθήκης INF από το 1987 - στην πραγματικότητα είναι η Ιδρυτική Πράξη Ρωσίας-ΝΑΤΟ του 1997 που είναι σε κίνδυνο.
Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού Ρώσοι διπλωμάτες εργάστηκαν για να συγκεντρώσουν μια ομάδα επαφής για την Ουκρανία, που περιλαμβάνει τη Ρωσία, τη Γερμανία και τη Γαλλία. Το Παρίσι και το Βερολίνο έπρεπε να μεσολαβήσουν ανάμεσα στο Κρεμλίνο και τον Λευκό Οίκο και να προτείνουν μια αμοιβαία αποδεκτή λύση με την ουκρανική κρίση. Αυτή ήταν μια λογική στρατηγική, όπως Γάλλοι και Γερμανοί διπλωμάτες έχουν μεσολαβήσει για τους συμβιβασμούς μεταξύ Μόσχας και Ουάσινγκτον στις περισσότερες συγκρούσεις κατά τη διάρκεια των τελευταίων 20 ετών - από τη Βοσνία έως τον σύντομο πόλεμο μεταξύ Ρωσίας και Γεωργίας. Παρά το γεγονός ότι οι όροι του συμβιβασμού ήταν πάντα πιο κοντά στις αμερικανικές παρά στις ρωσικές θέσεις, η τελική συμφωνία ήταν αποδεκτή από όλες τις πλευρές.
Ενώ η γαλλο-γερμανική διαμεσολάβηση είναι το καλύτερο δυνατό σενάριο για τις σχέσεις Ρωσίας-ΝΑΤΟ, αυτή τη φορά είναι μάλλον απίθανη. Η ουκρανική κρίση επιβεβαίωσε το - για τη Ρωσία - δυσάρεστο γεγονός, ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες και η ηπειρωτική Ευρώπη παραμένουν στενοί συνεργάτες. Η απούσα γαλλο-γερμανική διαμεσολάβηση έχει μετατρέψει τη Δύση ομοιόμορφα εχθρική προς τη Ρωσία. Οι ρωσικές προσπάθειες εκμετάλλευσης των δυτικών διαφωνιών και των διαιρέσεων, έχουν αποτύχει μέχρι τώρα.
Μια δεύτερη Γιάλτα θα ήταν αποδεκτή, αλλά δεν είναι η ιδανική επιλογή. Συζητήθηκε για πρώτη φορά στις ΗΠΑ το 2011 από τους σχολιαστές εξωτερικής πολιτικής. Η ιδέα είναι για ένα διεθνές συνέδριο που θα γράψει τους νέους κανόνες του παιχνιδιού στο μετασοβιετικό χώρο, ακριβώς όπως η πρωτότυπη Διάσκεψη της Γιάλτας που χώρισε την Ευρώπη σε σφαίρες επιρροής το 1945.
Ο αντιπρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν απέρριψε την ιδέα εκείνη τη στιγμή, αν και δεν μπορεί να απoκλειστεί από τα γεγονότα - εάν ο πόλεμος εξαπλωθεί και σε άλλα μέρη της Ουκρανίας, ή αν οι οικονομικές διαφορές μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας επιδεινώσουν την κοινωνική υποδομή της τελευταίας και προκαλέσουν την κατάρρευση του κράτους.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Γερμανία δεν ενδιαφέρονται να τεθεί σε γεωπολιτική καραντίνα η Ουκρανία, η οποία με τα σημερινά της σύνορα εγγυάται ότι δεν υπάρξει επιστροφή της ΕΣΣΔ σε οποιαδήποτε μορφή. Ωστόσο, οι καταστροφικές δυνάμεις που εξαπλώνονται στην Ουκρανία μπορεί να τους αναγκάσουν να δεχθούν στο τέλος μια δεύτερη Γιάλτα. Τα θέματα που έχουν υψηλότερη προτεραιότητα για την ΕΕ μπορεί να διασφαλίζονται στις οιονεί κρατικές οντότητες που θα κάνουν την εμφάνισή τους. Ως εκ τούτου, δεν είναι αδύνατο να λεχθεί από σημερινή σκοπιά ότι η Ρωσία και το ΝΑΤΟ θα αποφασίσουν από κοινού τη μοίρα της Ουκρανίας.
Μια διεθνής διάσκεψη για την Ουκρανία θα μπορούσε υποθετικά να παγώσει την ένοπλη σύγκρουση, όπως στην Υπερδνειστερία ή στο Ναγκόρνο Καραμπάχ, αλλά αυτό δεν θα βελτιώσει τις σχέσεις της Ρωσίας με την Αμερική ή την Ευρωπαϊκή Ένωση. Αν η βαλκανοποίηση της Ουκρανίας γίνει αναπόφευκτη, οι χώρες του ΝΑΤΟ θα προσπαθήσουν να πιέσουν για την σφαίρα επιρροής τους στην Ουκρανία όσο το δυνατότερο ανατολικότερα, βάζοντας ένα τέλος στην ρωσο-γερμανική συνεργασία που έφερε στην Μόσχα σημαντικά μερίσματα κατά τα τελευταία 20 χρόνια. Το Βερολίνο έχει ενεργήσει ως διαμεσολαβητής στις διαμάχες, μείωσε τις εντάσεις μεταξύ της Ρωσίας και της Αμερικής, και βοήθησε τη Ρωσία να ελίσσεται εντός της δυτικής διπλωματικής κοινότητας.
Πολλοί ειδικοί συγκρίνουν συχνά την κλιμάκωση της αντιπαράθεσης μεταξύ της Ρωσίας και του ΝΑΤΟ με αυτή του Ψυχρού Πολέμου, το οποίο όμως είναι αμφιλεγόμενο. Εδαφικές διαφορές μεταξύ της Σοβιετικής Ένωσης και των Ηνωμένων Πολιτειών δεν υπήρχαν στην Ευρώπη από το 1962, η αντιπαλότητα τους είχε περιοριστεί σε μεγάλο βαθμό σε χώρες του Τρίτου Κόσμου. Τώρα, η προς ανατολάς διεύρυνση του ΝΑΤΟ έχει αναδημιουργήσει την εμπόλεμη ζώνη γνωστή ως «Intermarium» - μεταξύ της Βαλτικής και της Μαύρης Θάλασσας, με τη μορφή του ανταγωνισμού Ρωσίας-ΗΠΑ για την επιρροή σε όλη αυτή την τεράστια λωρίδα των χωρών από τη Φινλανδία έως την Γεωργία και το Αζερμπαϊτζάν. Πρόκειται για τα εδάφη που έπρεπε να αποτελέσουν, ιδίως μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, μια «ζώνη διαχωρισμού» από τη Σοβιετική Ένωση.
Το Πρόγραμμα της Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης της ΕΕ προκάλεσε τη σύγκρουση στην Ουκρανία και θα οδηγήσει τελικά στην κατανομή της Intermarium. Οι χώρες της υπό ρωσικής ηγεσίας Τελωνειακής Ένωσης θα πρέπει να αναδιατυπώσoυν τα σύνορα με τους εταίρους της ΕΕ, προκειμένου να επιλυθεί το καθεστώς των μη αναγνωρισμένων ή μερικώς αναγνωρισμένων εδαφών. Ονομαστικά: Υπερδνειστερία, Αμπχαζία, Νότια Οσετία, Ναγκόρνο Καραμπάχ και πρόσφατα η Νοβοροσία. Εν τω μεταξύ, τόσο η Ρωσία όσο και το ΝΑΤΟ έχουν και αυξάνουν την στρατιωτική υποδομή στην Intermarium, και γι 'αυτό είναι δύσκολο να πούμε αν θα αναθεωρηθούν ειρηνικά τα σύνορα μεταξύ της Βαλτικής και της Μαύρης Θάλασσας.
Ρώσοι ειδικοί προέβλεψαν την τρέχουσα σύγκρουση στην Ουκρανία με το που εξαγγέλθηκε η Ανατολική Εταιρική Σχέση το Μάιο του 2009, αλλά οι χώρες της ΕΕ είχαν όλα αυτά χρόνια αποφύγει επιμελώς οποιαδήποτε συζήτηση επί του θέματος. Σήμερα υπάρχουν πάρα πολλά εμπόδια που στέκονται στο δρόμο για έναν ρεαλιστικό διάλογο Ρωσίας-ΝΑΤΟ σχετικά με τις αλλαγές στην Intermarium. Το ερώτημα είναι κατά πόσον ο διάλογος θα είναι δυνατόν στο εγγύς μέλλον.
Αντιπαλότητα από την Βαλτική έως τον Εύξεινο Πόντο
Μια αλλαγή στα σύνορα της Ουκρανίας θα επιδεινώσει τον διακρατικό ανταγωνισμό σε ολόκληρη την περιοχή της Βαλτικής-Εύξεινου Πόντου. Το 1998, ο Ρώσος πολιτικός επιστήμονας Βαντίμ Τσιμπούρσκι επιστήμονας επινόησε τον όρο «σύστημα σύγκρουσης Βαλτικής-Μαύρης Θάλασσας». Χρησιμοποίησε τον όρο για να περιγράψει την αντιπαλότητα ανάμεσα στη Ρωσία, τη Σουηδία, την Πολωνο-Λιθουανική Κοινοπολιτεία και την Οθωμανική Αυτοκρατορία κατά το διάστημα 16ος-18ος αιώνας. Σήμερα, η έννοια αυτή έχει επιστρέψει, και η ουκρανική κρίση μπορεί να επιταχύνει αυτή τη διαδικασία.
Ο ανασχηματισμός της περιοχής της Βαλτικής-Εύξεινου Πόντου ξεκίνησε στη δεκαετία του 1990. Το 1993 ο Έντονι Λέικ, Σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας του Προέδρου των ΗΠΑ, διακήρυξε την ιδέα της επέκτασης της δημοκρατίας. Προέβλεπε τη συμμετοχή των πρώην ανατολικών χωρών και πολλών σοβιετικών δημοκρατιών στα υπερατλαντικά οικονομικο-πολιτικά ιδρύματα. Η κυβέρνηση Κλίντον ξεκίνησε με την εφαρμογή της προς ανατολάς επέκτασης του ΝΑΤΟ το 1994. Το Κρεμλίνο αντιτάχθηκε σθεναρά σε αυτή την πολιτική. Από τότε, η Ρωσία και το ΝΑΤΟ ανταγωνίζονται στην περιοχή της Βαλτικής-Μαύρης Θάλασσας που περιλάμαβεν:
Η Μόσχα και Ουάσινγκτον έκανε την πρώτη προσπάθειά τους να καθορίσουν τους κανόνες του παιχνιδιού στην Intermarium σύμφωνα με την Ιδρυτική Πράξη Ρωσίας-ΝΑΤΟ το 1997. Οι χώρες του ΝΑΤΟ υποσχέθηκαν να μην αναπτύξουν μεγάλα στρατιωτικά αποσπάσματα και πυρηνικά όπλα στο έδαφος των νέων μελών. Η Ρωσία δεσμεύτηκε να μην απειλεί την ασφάλεια των χωρών αυτών ή να αναπτύξει στρατεύματα κοντά στα σύνορα τους. Στις 6 Μαΐου 1997 η Ρωσία και το ΝΑΤΟ εναρμόνισαν την Συνθήκη για τις Συμβατικές Δυνάμεις στην Ευρώπη (Συνθήκη CFE). Η νέα έκδοση της συνθήκη υπεγράφη στη Σύνοδο Κορυφής του ΟΑΣΕ στην Κωνσταντινούπολη στις 19 Νοεμβρίου 1999.
Το ζήτημα των κανόνων της Intermarium προβλήθηκε για δεύτερη φορά στα μέσα της δεκαετίας του 2000. Μέχρι εκείνη τη στιγμή, μετά την Βίζενγκραντ Ομάδα, στο ΝΑΤΟ είχαν ήδη ενταχθεί τα κράτη της Βαλτικής, η Σλοβενία, η Σλοβακία, η Ρουμανία και η Βουλγαρία. Παράλληλα, οι χώρες αυτές προσχώρησαν στην ΕΕ. Οι «χρωματιστές επαναστάσεις» στη Γεωργία και την Ουκρανία οδήγησαν σε πρωτοφανή προσέγγισή τους με το ΝΑΤΟ. Η Μόσχα φοβούνταν ότι η Αμερική προσπαθεί να επεκτείνει την επιρροή του ΝΑΤΟ σε ολόκληρο το μετασοβιετικό χώρο.
Τα πράγματα άλλαξαν μετά το πενθήμερο πόλεμο του 2008. Αυτός απέδειξε την ετοιμότητα της Ρωσίας να προβάλει αποτελεσματικά την εξουσία της εκτός των συνόρων της και ταυτόχρονα να αλλάξει το στάτους κβο σε προβληματικές περιοχές. Μετά τον πόλεμο - στις αρχές του 2009 - η κυβέρνηση των ΗΠΑ πάγωσε την προς ανατολάς κίνησης του ΝΑΤΟ. Μια ρυθμιστική ζώνη - Γεωργία, Ουκρανία και Μολδαβία - έλαβε σάρκα και οστά μεταξύ της Ρωσίας και του ΝΑΤΟ.
Για άλλη μια φορά, το ζήτημα της αλλαγής των κανόνων του παιχνιδιού στην Intermarium ήρθε στο προσκήνιο όταν η ΕΕ ξεκίνησε το Πρόγραμμα της Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης στο οποίο προβλέπεται η επιτάχυνση της πολιτικής ενοποίησης και η εμβάθυνση της οικονομικής ολοκλήρωσης μεταξύ της ΕΕ και της Αρμενίας, του Αζερμπαϊτζάν, της Λευκορωσίας, τη Γεωργίας, τη Μολδαβίας και της Ουκρανίας. Εγκαινιάστηκε κατά τη Σύνοδο Κορυφής της Πράγας τον Μάιο του 2009 με την πρωτοβουλία της Σουηδίας και της Πολωνίας. Η οικονομική κρίση ανάγκασε την ΕΕ να αναστείλει την εφαρμογή της. Στις Βρυξέλλες έχουν αναβιώσει την Ανατολική Εταιρική Σχέση μόλις το φθινόπωρο του 2013.
Από την πλευρά της, η Ρωσία επιτάχυνε την εφαρμογή του πρότζεκτ της Ευρασίας. Ο Ρώσος Πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν το ανακοίνωσε τον Οκτώβριο του 2011 ως έργο προτεραιότητας της επόμενης προεδρικής θητείας του. Η ιδρυτική πράξη της Ευρασιατικής Ένωσης υπογράφηκε από τη Ρωσία, τη Λευκορωσία και το Καζακστάν.
Τρία σενάρια για την Ουκρανία
Από τις αρχές του 2010 η Ρωσία έχει προσπαθήσει επανειλημμένως να υπογράψει μια συμφωνία σχετικά με τους κανόνες της αλληλεπίδρασης στην Ανατολική Ευρώπη, αλλά οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν αποδέχονται τους όρους των σφαιρών επιρροής. Η θέση των ΗΠΑ υποχρέωσε τη Μόσχα να αναλάβει δράσεις για την αντιμετώπιση τους.
Η επιδείνωση της αντιπαλότητας Ρωσίας-ΗΠΑ οδήγησε στην κατάρρευση της κυβέρνησης στην Ουκρανία. Αυτό προκάλεσε μια αντίσταση στην νοτιοανατολική περιοχή της Ουκρανίας και οδήγησε στην προσάρτηση της Κριμαίας από την Ρωσία. Τα ακόλουθα τρία σενάρια είναι τα πιο πιθανά να λάβουν χώρα.
Στο πρώτο σενάριο η Ουκρανία μετατρέπεται σε μια ομοσπονδία της Νοτιοανατολικής Δημοκρατία, της Ουκρανίας και της Ουγγρο-Ρωσικής Τρανσκαρπαθίας. Οι πιθανότητες για αυτό το σενάριο μετά τα τραγικά γεγονότα στην ανατολική Ουκρανία, οδηγούν ορισμένες περιοχές να θέλουν τώρα να αποσχιστούν από την Ουκρανία.
Το δεύτερο σενάριο προβλέπει τη διάσπαση της χώρας σε κράτη - Ουκρανία και Νοβοροσία. Στη θεωρία, το πρώτο κράτος θα μπορούσε να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ και πιθανώς στην ΕΕ, ενώ το δεύτερο κράτος θα μπορούσε να ενταχθεί στην Ευρασιατική Ένωση. Οι πιθανότητες για αυτό το σενάριο αυξάνονται.
Το τρίτο σενάριο προχωρά με τη δυνατότητα της διάλυσης της Ουκρανίας, σύμφωνα με την οποία ορισμένες από τις περιοχές της θα έρθουν κάτω από τον έλεγχο των γειτονικών κρατών (Ρωσία, Ουγγαρία, Ρουμανία και Πολωνία). Οι πιθανότητες για αυτό το σενάριο αυξάνονται επίσης, όπως αυξάνεται η ένοπλη σύγκρουση στην Ουκρανία.
Ασπίδα και Γέφυρα
Η κατάσταση περιπλέκεται από την σκληρή στάση της Ουάσιγκτον. Αυτό αφορά την εγγύησή της για την ύπαρξη της Ουκρανίας στα τρέχοντα σύνορα και την αντίθεσή της για την αποκατάσταση της Σοβιετικής Ένωσης. Αυτά τα σενάρια είναι υποθετικά για τώρα. Ωστόσο, η ουκρανική κρίση απέδειξε ότι η σύγχρονη Ευρώπη δεν διαθέτει μηχανισμούς για την επίλυση των κρίσεων, ενώ ο νεο-απομονωτισμός και η αναρχο-καπιταλιστική χορωδία στις Ηνωμένες Πολιτείες φαίνεται να αδυνατούν να τακτοποιήσουν τους μεσοπρόθεσμους στρατηγικού της στόχους. Ως αποτέλεσμα, οι εντάσεις μπορεί να κλιμακωθούν σε όλα τα κράτη της Intermarium.
Σε έναν μονοπολικό κόσμο η Intermarium αποτελεί μια σημαντική ενδιάμεση ζώνη σε ένα σύστημα σταθερότητας που επικεντρώνεται στην Αμερική. Ο σκοπός είναι διττός: να χρησιμεύσει ως ασπίδα και ως μια γέφυρα. Ασπίδα προστασίας της «ελευθερίας», γέφυρα επέκτασης μια χείρας σε εκείνους που θέλουν να ενταχθούν στην «ελευθερία». Εάν οι ΗΠΑ αποσυρθούν από την περιοχή συνολικά, η «Pax Americana» στην Ευρώπη θα τεθεί σε κίνδυνο. Η αναζωπύρωση της Γερμανίας είναι μόνο θέμα χρόνου, και η οποία θα συμμαχήσει με τη Ρωσία εις βάρος της παγκόσμιας ειρήνης.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Γερμανία δεν ενδιαφέρονται να τεθεί σε γεωπολιτική καραντίνα η Ουκρανία, η οποία με τα σημερινά της σύνορα εγγυάται ότι δεν υπάρξει επιστροφή της ΕΣΣΔ σε οποιαδήποτε μορφή. Ωστόσο, οι καταστροφικές δυνάμεις που εξαπλώνονται στην Ουκρανία μπορεί να τους αναγκάσουν να δεχθούν στο τέλος μια δεύτερη Γιάλτα. Τα θέματα που έχουν υψηλότερη προτεραιότητα για την ΕΕ μπορεί να διασφαλίζονται στις οιονεί κρατικές οντότητες που θα κάνουν την εμφάνισή τους. Ως εκ τούτου, δεν είναι αδύνατο να λεχθεί από σημερινή σκοπιά ότι η Ρωσία και το ΝΑΤΟ θα αποφασίσουν από κοινού τη μοίρα της Ουκρανίας.
Μια διεθνής διάσκεψη για την Ουκρανία θα μπορούσε υποθετικά να παγώσει την ένοπλη σύγκρουση, όπως στην Υπερδνειστερία ή στο Ναγκόρνο Καραμπάχ, αλλά αυτό δεν θα βελτιώσει τις σχέσεις της Ρωσίας με την Αμερική ή την Ευρωπαϊκή Ένωση. Αν η βαλκανοποίηση της Ουκρανίας γίνει αναπόφευκτη, οι χώρες του ΝΑΤΟ θα προσπαθήσουν να πιέσουν για την σφαίρα επιρροής τους στην Ουκρανία όσο το δυνατότερο ανατολικότερα, βάζοντας ένα τέλος στην ρωσο-γερμανική συνεργασία που έφερε στην Μόσχα σημαντικά μερίσματα κατά τα τελευταία 20 χρόνια. Το Βερολίνο έχει ενεργήσει ως διαμεσολαβητής στις διαμάχες, μείωσε τις εντάσεις μεταξύ της Ρωσίας και της Αμερικής, και βοήθησε τη Ρωσία να ελίσσεται εντός της δυτικής διπλωματικής κοινότητας.
Πολλοί ειδικοί συγκρίνουν συχνά την κλιμάκωση της αντιπαράθεσης μεταξύ της Ρωσίας και του ΝΑΤΟ με αυτή του Ψυχρού Πολέμου, το οποίο όμως είναι αμφιλεγόμενο. Εδαφικές διαφορές μεταξύ της Σοβιετικής Ένωσης και των Ηνωμένων Πολιτειών δεν υπήρχαν στην Ευρώπη από το 1962, η αντιπαλότητα τους είχε περιοριστεί σε μεγάλο βαθμό σε χώρες του Τρίτου Κόσμου. Τώρα, η προς ανατολάς διεύρυνση του ΝΑΤΟ έχει αναδημιουργήσει την εμπόλεμη ζώνη γνωστή ως «Intermarium» - μεταξύ της Βαλτικής και της Μαύρης Θάλασσας, με τη μορφή του ανταγωνισμού Ρωσίας-ΗΠΑ για την επιρροή σε όλη αυτή την τεράστια λωρίδα των χωρών από τη Φινλανδία έως την Γεωργία και το Αζερμπαϊτζάν. Πρόκειται για τα εδάφη που έπρεπε να αποτελέσουν, ιδίως μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, μια «ζώνη διαχωρισμού» από τη Σοβιετική Ένωση.
Το Πρόγραμμα της Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης της ΕΕ προκάλεσε τη σύγκρουση στην Ουκρανία και θα οδηγήσει τελικά στην κατανομή της Intermarium. Οι χώρες της υπό ρωσικής ηγεσίας Τελωνειακής Ένωσης θα πρέπει να αναδιατυπώσoυν τα σύνορα με τους εταίρους της ΕΕ, προκειμένου να επιλυθεί το καθεστώς των μη αναγνωρισμένων ή μερικώς αναγνωρισμένων εδαφών. Ονομαστικά: Υπερδνειστερία, Αμπχαζία, Νότια Οσετία, Ναγκόρνο Καραμπάχ και πρόσφατα η Νοβοροσία. Εν τω μεταξύ, τόσο η Ρωσία όσο και το ΝΑΤΟ έχουν και αυξάνουν την στρατιωτική υποδομή στην Intermarium, και γι 'αυτό είναι δύσκολο να πούμε αν θα αναθεωρηθούν ειρηνικά τα σύνορα μεταξύ της Βαλτικής και της Μαύρης Θάλασσας.
Ρώσοι ειδικοί προέβλεψαν την τρέχουσα σύγκρουση στην Ουκρανία με το που εξαγγέλθηκε η Ανατολική Εταιρική Σχέση το Μάιο του 2009, αλλά οι χώρες της ΕΕ είχαν όλα αυτά χρόνια αποφύγει επιμελώς οποιαδήποτε συζήτηση επί του θέματος. Σήμερα υπάρχουν πάρα πολλά εμπόδια που στέκονται στο δρόμο για έναν ρεαλιστικό διάλογο Ρωσίας-ΝΑΤΟ σχετικά με τις αλλαγές στην Intermarium. Το ερώτημα είναι κατά πόσον ο διάλογος θα είναι δυνατόν στο εγγύς μέλλον.
Αντιπαλότητα από την Βαλτική έως τον Εύξεινο Πόντο
Μια αλλαγή στα σύνορα της Ουκρανίας θα επιδεινώσει τον διακρατικό ανταγωνισμό σε ολόκληρη την περιοχή της Βαλτικής-Εύξεινου Πόντου. Το 1998, ο Ρώσος πολιτικός επιστήμονας Βαντίμ Τσιμπούρσκι επιστήμονας επινόησε τον όρο «σύστημα σύγκρουσης Βαλτικής-Μαύρης Θάλασσας». Χρησιμοποίησε τον όρο για να περιγράψει την αντιπαλότητα ανάμεσα στη Ρωσία, τη Σουηδία, την Πολωνο-Λιθουανική Κοινοπολιτεία και την Οθωμανική Αυτοκρατορία κατά το διάστημα 16ος-18ος αιώνας. Σήμερα, η έννοια αυτή έχει επιστρέψει, και η ουκρανική κρίση μπορεί να επιταχύνει αυτή τη διαδικασία.
Ο ανασχηματισμός της περιοχής της Βαλτικής-Εύξεινου Πόντου ξεκίνησε στη δεκαετία του 1990. Το 1993 ο Έντονι Λέικ, Σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας του Προέδρου των ΗΠΑ, διακήρυξε την ιδέα της επέκτασης της δημοκρατίας. Προέβλεπε τη συμμετοχή των πρώην ανατολικών χωρών και πολλών σοβιετικών δημοκρατιών στα υπερατλαντικά οικονομικο-πολιτικά ιδρύματα. Η κυβέρνηση Κλίντον ξεκίνησε με την εφαρμογή της προς ανατολάς επέκτασης του ΝΑΤΟ το 1994. Το Κρεμλίνο αντιτάχθηκε σθεναρά σε αυτή την πολιτική. Από τότε, η Ρωσία και το ΝΑΤΟ ανταγωνίζονται στην περιοχή της Βαλτικής-Μαύρης Θάλασσας που περιλάμαβεν:
- Η Φινλανδία, η οποία συζητά τη σκοπιμότητα της διατήρησης της ουδετερότητά της.
- Τα κράτη της Βαλτικής, τα οποία υποστηρίζουν την πλησιέστερη προσέγγιση στο ΝΑΤΟ και την ΕΕ.
- Βίζεγκραντ Ομάδα (Πολωνία, Τσεχική Δημοκρατία, Ουγγαρία και Σλοβακία), η οποία είναι απασχολημένη με την ταχεία ενσωμάτωση στο ΝΑΤΟ και την ΕΕ.
- Λευκορωσία, η οποία ενσωματώνεται στη Ρωσία.
- Η Ουκρανία, η οποία είναι η εξισορρόπηση μεταξύ της Ρωσίας και του ΝΑΤΟ.
- Η Μολδαβία, η οποία χωρίζεται από το ζήτημα της Υπερδνειστερίας.
- Η Ρουμανία, η οποία ενσωματώνεται στην ΕΕ και το ΝΑΤΟ και επιδιώκει την επανένωση με τη Μολδαβία ή μέρος της χώρας.
- Γεωργία, η οποία ευνοεί την προσέγγιση με το ΝΑΤΟ, αλλά είναι πλέον πολύ ανίσχυρη.
- Αμπχαζία και Νότια Οσετία, που έχουν αποσχιστεί από τη Γεωργία και έχουν αναγνωριστεί από τη Ρωσία ως ανεξάρτητα κράτη.
Η Μόσχα και Ουάσινγκτον έκανε την πρώτη προσπάθειά τους να καθορίσουν τους κανόνες του παιχνιδιού στην Intermarium σύμφωνα με την Ιδρυτική Πράξη Ρωσίας-ΝΑΤΟ το 1997. Οι χώρες του ΝΑΤΟ υποσχέθηκαν να μην αναπτύξουν μεγάλα στρατιωτικά αποσπάσματα και πυρηνικά όπλα στο έδαφος των νέων μελών. Η Ρωσία δεσμεύτηκε να μην απειλεί την ασφάλεια των χωρών αυτών ή να αναπτύξει στρατεύματα κοντά στα σύνορα τους. Στις 6 Μαΐου 1997 η Ρωσία και το ΝΑΤΟ εναρμόνισαν την Συνθήκη για τις Συμβατικές Δυνάμεις στην Ευρώπη (Συνθήκη CFE). Η νέα έκδοση της συνθήκη υπεγράφη στη Σύνοδο Κορυφής του ΟΑΣΕ στην Κωνσταντινούπολη στις 19 Νοεμβρίου 1999.
Το ζήτημα των κανόνων της Intermarium προβλήθηκε για δεύτερη φορά στα μέσα της δεκαετίας του 2000. Μέχρι εκείνη τη στιγμή, μετά την Βίζενγκραντ Ομάδα, στο ΝΑΤΟ είχαν ήδη ενταχθεί τα κράτη της Βαλτικής, η Σλοβενία, η Σλοβακία, η Ρουμανία και η Βουλγαρία. Παράλληλα, οι χώρες αυτές προσχώρησαν στην ΕΕ. Οι «χρωματιστές επαναστάσεις» στη Γεωργία και την Ουκρανία οδήγησαν σε πρωτοφανή προσέγγισή τους με το ΝΑΤΟ. Η Μόσχα φοβούνταν ότι η Αμερική προσπαθεί να επεκτείνει την επιρροή του ΝΑΤΟ σε ολόκληρο το μετασοβιετικό χώρο.
Τα πράγματα άλλαξαν μετά το πενθήμερο πόλεμο του 2008. Αυτός απέδειξε την ετοιμότητα της Ρωσίας να προβάλει αποτελεσματικά την εξουσία της εκτός των συνόρων της και ταυτόχρονα να αλλάξει το στάτους κβο σε προβληματικές περιοχές. Μετά τον πόλεμο - στις αρχές του 2009 - η κυβέρνηση των ΗΠΑ πάγωσε την προς ανατολάς κίνησης του ΝΑΤΟ. Μια ρυθμιστική ζώνη - Γεωργία, Ουκρανία και Μολδαβία - έλαβε σάρκα και οστά μεταξύ της Ρωσίας και του ΝΑΤΟ.
Για άλλη μια φορά, το ζήτημα της αλλαγής των κανόνων του παιχνιδιού στην Intermarium ήρθε στο προσκήνιο όταν η ΕΕ ξεκίνησε το Πρόγραμμα της Ανατολικής Εταιρικής Σχέσης στο οποίο προβλέπεται η επιτάχυνση της πολιτικής ενοποίησης και η εμβάθυνση της οικονομικής ολοκλήρωσης μεταξύ της ΕΕ και της Αρμενίας, του Αζερμπαϊτζάν, της Λευκορωσίας, τη Γεωργίας, τη Μολδαβίας και της Ουκρανίας. Εγκαινιάστηκε κατά τη Σύνοδο Κορυφής της Πράγας τον Μάιο του 2009 με την πρωτοβουλία της Σουηδίας και της Πολωνίας. Η οικονομική κρίση ανάγκασε την ΕΕ να αναστείλει την εφαρμογή της. Στις Βρυξέλλες έχουν αναβιώσει την Ανατολική Εταιρική Σχέση μόλις το φθινόπωρο του 2013.
Από την πλευρά της, η Ρωσία επιτάχυνε την εφαρμογή του πρότζεκτ της Ευρασίας. Ο Ρώσος Πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν το ανακοίνωσε τον Οκτώβριο του 2011 ως έργο προτεραιότητας της επόμενης προεδρικής θητείας του. Η ιδρυτική πράξη της Ευρασιατικής Ένωσης υπογράφηκε από τη Ρωσία, τη Λευκορωσία και το Καζακστάν.
Τρία σενάρια για την Ουκρανία
Από τις αρχές του 2010 η Ρωσία έχει προσπαθήσει επανειλημμένως να υπογράψει μια συμφωνία σχετικά με τους κανόνες της αλληλεπίδρασης στην Ανατολική Ευρώπη, αλλά οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν αποδέχονται τους όρους των σφαιρών επιρροής. Η θέση των ΗΠΑ υποχρέωσε τη Μόσχα να αναλάβει δράσεις για την αντιμετώπιση τους.
Η επιδείνωση της αντιπαλότητας Ρωσίας-ΗΠΑ οδήγησε στην κατάρρευση της κυβέρνησης στην Ουκρανία. Αυτό προκάλεσε μια αντίσταση στην νοτιοανατολική περιοχή της Ουκρανίας και οδήγησε στην προσάρτηση της Κριμαίας από την Ρωσία. Τα ακόλουθα τρία σενάρια είναι τα πιο πιθανά να λάβουν χώρα.
Στο πρώτο σενάριο η Ουκρανία μετατρέπεται σε μια ομοσπονδία της Νοτιοανατολικής Δημοκρατία, της Ουκρανίας και της Ουγγρο-Ρωσικής Τρανσκαρπαθίας. Οι πιθανότητες για αυτό το σενάριο μετά τα τραγικά γεγονότα στην ανατολική Ουκρανία, οδηγούν ορισμένες περιοχές να θέλουν τώρα να αποσχιστούν από την Ουκρανία.
Το δεύτερο σενάριο προβλέπει τη διάσπαση της χώρας σε κράτη - Ουκρανία και Νοβοροσία. Στη θεωρία, το πρώτο κράτος θα μπορούσε να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ και πιθανώς στην ΕΕ, ενώ το δεύτερο κράτος θα μπορούσε να ενταχθεί στην Ευρασιατική Ένωση. Οι πιθανότητες για αυτό το σενάριο αυξάνονται.
Το τρίτο σενάριο προχωρά με τη δυνατότητα της διάλυσης της Ουκρανίας, σύμφωνα με την οποία ορισμένες από τις περιοχές της θα έρθουν κάτω από τον έλεγχο των γειτονικών κρατών (Ρωσία, Ουγγαρία, Ρουμανία και Πολωνία). Οι πιθανότητες για αυτό το σενάριο αυξάνονται επίσης, όπως αυξάνεται η ένοπλη σύγκρουση στην Ουκρανία.
Ασπίδα και Γέφυρα
Η κατάσταση περιπλέκεται από την σκληρή στάση της Ουάσιγκτον. Αυτό αφορά την εγγύησή της για την ύπαρξη της Ουκρανίας στα τρέχοντα σύνορα και την αντίθεσή της για την αποκατάσταση της Σοβιετικής Ένωσης. Αυτά τα σενάρια είναι υποθετικά για τώρα. Ωστόσο, η ουκρανική κρίση απέδειξε ότι η σύγχρονη Ευρώπη δεν διαθέτει μηχανισμούς για την επίλυση των κρίσεων, ενώ ο νεο-απομονωτισμός και η αναρχο-καπιταλιστική χορωδία στις Ηνωμένες Πολιτείες φαίνεται να αδυνατούν να τακτοποιήσουν τους μεσοπρόθεσμους στρατηγικού της στόχους. Ως αποτέλεσμα, οι εντάσεις μπορεί να κλιμακωθούν σε όλα τα κράτη της Intermarium.
Σε έναν μονοπολικό κόσμο η Intermarium αποτελεί μια σημαντική ενδιάμεση ζώνη σε ένα σύστημα σταθερότητας που επικεντρώνεται στην Αμερική. Ο σκοπός είναι διττός: να χρησιμεύσει ως ασπίδα και ως μια γέφυρα. Ασπίδα προστασίας της «ελευθερίας», γέφυρα επέκτασης μια χείρας σε εκείνους που θέλουν να ενταχθούν στην «ελευθερία». Εάν οι ΗΠΑ αποσυρθούν από την περιοχή συνολικά, η «Pax Americana» στην Ευρώπη θα τεθεί σε κίνδυνο. Η αναζωπύρωση της Γερμανίας είναι μόνο θέμα χρόνου, και η οποία θα συμμαχήσει με τη Ρωσία εις βάρος της παγκόσμιας ειρήνης.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Παρακαλώ να γράφετε με Ελληνικούς χαρακτήρες και να είστε κόσμιοι στις εκφράσεις σας. Οποιοδήποτε άλλο σχόλιο με γκρικλις και ξένη γλώσσα θα διαγράφετε. Ευχαριστώ!