«Τη γλώσσα μου έδωσαν ελληνική/ το σπίτι φτωχικό στις αμμουδιές του Ομήρου.../ Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου στις αμμουδιές του Ομήρου», ψαλμωδεί ο νομπελίστας ποιητής μας, Οδυσσέας Ελύτης.
Και ο εθνικός μας ποιητής, Δ. Σολωμός, διασαλπίζει: «Μήγαρις έχω άλλο στον νου μου πάρεξ ελευθερία και γλώσσα». Η εθνική ταυτότητά μας είναι θεμελιωμένη και στην ορθή, βαθιά, ακριβολόγο γνώση και χρήση της ελληνικής γλώσσας μας. Αυτή, με τη σειρά της, είναι τσιμεντωμένη με την εξίσου καλή γνώση της αρχαίας ελληνικής. Από τις αμμουδιές του Ομήρου μέχρι σήμερα, στην Ελλάδα και στην Κύπρο ομιλούνται λέξεις και φράσεις που διασώζονται στα στόματα και στο μυαλό βρακοφόρων γερόντων και μαντιλοφορουσών γιαγιάδων. Η ελληνική γλώσσα μας δεν είναι απλώς ένα εργαλείο συνεννόησης και επικοινωνίας. Είναι ψυχή, κατά τον Σ. Καργάκο. Είναι η συνείδησή μας ως Ελλήνων. «Η γλώσσα», συνεχίζει, «είναι κιβωτός ελευθερίας και η ελευθερία είναι το θερμοκήπιο της γλώσσας».
Μετά τη μεταρρύθμιση του 1976, η ελληνική γλώσσα πέρασε σε εποχή γλωσσικής αφασίας. Κάποτε είχαμε την καθαρεύσουσα και μετά τη δημοτική. Σήμερα τι έχουμε; Έχουμε μια γλώσσα-βαβέλ. Οι νέοι γράφουν -τρόπος του λέγειν…- σε αγγλολατινοαφροσουαχίλι και όχι κατανοητά Ελληνικά. Γιατί; Για να είναι… in, αλλά γλωσσικά είναι εκτός. Αποκόπηκαν από τις γλωσσικές, πολιτιστικές και ιστορικές ρίζες τους. Κατάντησαν άγλωσσοι πλάνητες. Η ελληνική γλώσσα μας είναι το πρώτο όργανο παιδείας, το πρώτο πιστοποιητικό εθνικής ταυτότητας, ο άρρηκτος κρίκος της σύνδεσής μας με τις ρίζες μας, η πολιτιστική και ιστορική σπονδυλική στήλη μας. Χωρίς επαρκή γνώση της γλώσσας μας, είμαστε άθυρμα και περίγελο στους λογής-λογής σκοταδιστές. Πόσοι νέοι μας είναι σε θέση να εκφραστούν και να αποτυπώσουν σκέψεις και θέσεις με γλωσσική ενάργεια; Το γλωσσικό πρόβλημα των νέων μας είναι πάρα πολύ σοβαρό, επειδή φαίνεται πως το Υπουργείο Παιδείας (ή μήπως… παιδιάς;) δεν αποδίδει τη δέουσα σημασία.
Γράφουμε αυτά τα λίγα με αφορμή όσα ο εκλεκτός φίλος, Δημήτρης Ταλιαδώρος, πρόεδρος του Συνδέσμου Ελλήνων Κυπρίων Φιλολόγων, επισήμανε με ομιλία του στο 3ο Πανελλήνιο Συνέδριο με θέμα: Ευριπίδης, ο «τραγικώτατος των ποιητών» και ο «από σκηνής φιλόσοφος». Παράδοση και νεωτερικότητα. «Εδώ και δεκαπέντε χρόνια», είπε, «έχουμε βιώσει μια ουσιαστική συρρίκνωση των ωρών διδασκαλίας του μαθήματος των Αρχαίων Ελληνικών και μια γενικευμένη υποβάθμιση των κλασικών σπουδών». Τεκμηριώνοντας τη θέση του, παρέθεσε τα εξής στοιχεία. «Το 2007, χρονολογία για την οποία η Υπηρεσία Εξετάσεων του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού έχει δημοσιευμένα στοιχεία, είχαν επιλέξει το μάθημα των Αρχαίων Ελληνικών και παρακάθισαν στις Παγκύπριες εξετάσεις 722 μαθητές, δηλαδή ένα ποσοστό της τάξης του 7,67%. Την περσινή χρονιά, 2013, επέλεξαν το μάθημα μόνο 434 μαθητές (ποσοστό 4,79%), δηλαδή μέσα σε έξι χρόνια μειώθηκαν οι μαθητές που επέλεξαν Αρχαία Ελληνικά κατά 288 ή κατά ποσοστό 2,88% επί του συνολικού αριθμού των μαθητών ή κατά 40% επί των μαθητών που επέλεξαν Αρχαία Ελληνικά!».
Όσον αφορά τις ώρες διδασκαλίας του μαθήματος, ο Δ. Ταλιαδώρος επισήμανε πως η κατάσταση είναι εξίσου τραγική. «Το 1970, στο Κλασικό τμήμα οι μαθητές διδάσκονταν 36 ώρες Αρχαία Ελληνικά. Το 1978, στο Λύκειο Επιλογής Μαθημάτων (ΛΕΜ) με επιλογή Αρχαίων Ελληνικών, οι ώρες μειώθηκαν σε 17. Ενώ σήμερα, ένας μαθητής που επιλέγει τα Αρχαία Ελληνικά, διδάσκεται συνολικά μόνο 8 ώρες στη Β΄ και στην Γ΄ Λυκείου». Γιατί; Πρώτον, διότι ανέκαθεν σχηματοποιήθηκε στους μαθητές η εικόνα πως τα Αρχαία είναι μια… νεκρή (!) γλώσσα. Δεύτερον, ο τρόπος διδασκαλίας ήταν απωθητικός αντί να είναι ελκυστικός για τους μαθητές. Τρίτον, κανένας δεν… μιλά Αρχαία Ελληνικά. Έτσι, με τις εγκληματικές ευλογίες ανεύθυνων κυβερνήσεων, ιδεολογικά αγκυλωμένων υπουργών Παιδείας και με την ανοχή των ίδιων των εκπαιδευτικών, τα Αρχαία Ελληνικά κατάντησαν το αποπαίδι μιας Παιδείας που δεν μαθαίνει πια την ελληνική γλώσσα στα παιδιά μας. Ρωτήστε οποιονδήποτε εκπαιδευτικό Δημοτικής, Μέσης και Ανώτερης Εκπαίδευσης για τη γλωσσική επάρκεια της πλειοψηφίας των μαθητών ή και των φοιτητών.
Είναι απελπισμένοι άχρι θανάτου για την αγλωσσία και για την αλαλία των νέων. Τώρα, οι φιλόλογοι διαμαρτύρονται για τη δραστική μείωση των Αρχαίων. Δεν είναι πολύ αργά να ενεργήσουν προς το Υπουργείο Παιδείας, τους συνδέσμους γονέων, προς τα κόμματα και προς άλλους συντεταγμένους φορείς της κοινωνίας. Οι Έλληνες είμαστε μεγάλος λαός επειδή έχουμε μεγάλη και ομιλούμενη διαρκώς, εδώ και 4000 χρόνια, γλώσσα. Γιατί οι νέοι μας δεν μπορούν να κατανοήσουν Παπαδιαμάντη, Σολωμό, Ελύτη, Ρίτσο, Γκάτσο και Καβάφη, τον αρχαίο ραψωδό και τον εκκλησιαστικό υμνωδό, τα δημώδη; Η γλώσσα είναι η ψυχή και η ταυτότητά μας. Η ελευθερία και η ιστορία μας. Το ήθος και η παράδοσή μας. Χωρίς γλώσσα έχουμε ημερομηνία λήξης, ατομικής, συλλογικής, εθνικής.
Μετά τη μεταρρύθμιση του 1976, η ελληνική γλώσσα πέρασε σε εποχή γλωσσικής αφασίας. Κάποτε είχαμε την καθαρεύσουσα και μετά τη δημοτική. Σήμερα τι έχουμε; Έχουμε μια γλώσσα-βαβέλ. Οι νέοι γράφουν -τρόπος του λέγειν…- σε αγγλολατινοαφροσουαχίλι και όχι κατανοητά Ελληνικά. Γιατί; Για να είναι… in, αλλά γλωσσικά είναι εκτός. Αποκόπηκαν από τις γλωσσικές, πολιτιστικές και ιστορικές ρίζες τους. Κατάντησαν άγλωσσοι πλάνητες. Η ελληνική γλώσσα μας είναι το πρώτο όργανο παιδείας, το πρώτο πιστοποιητικό εθνικής ταυτότητας, ο άρρηκτος κρίκος της σύνδεσής μας με τις ρίζες μας, η πολιτιστική και ιστορική σπονδυλική στήλη μας. Χωρίς επαρκή γνώση της γλώσσας μας, είμαστε άθυρμα και περίγελο στους λογής-λογής σκοταδιστές. Πόσοι νέοι μας είναι σε θέση να εκφραστούν και να αποτυπώσουν σκέψεις και θέσεις με γλωσσική ενάργεια; Το γλωσσικό πρόβλημα των νέων μας είναι πάρα πολύ σοβαρό, επειδή φαίνεται πως το Υπουργείο Παιδείας (ή μήπως… παιδιάς;) δεν αποδίδει τη δέουσα σημασία.
Γράφουμε αυτά τα λίγα με αφορμή όσα ο εκλεκτός φίλος, Δημήτρης Ταλιαδώρος, πρόεδρος του Συνδέσμου Ελλήνων Κυπρίων Φιλολόγων, επισήμανε με ομιλία του στο 3ο Πανελλήνιο Συνέδριο με θέμα: Ευριπίδης, ο «τραγικώτατος των ποιητών» και ο «από σκηνής φιλόσοφος». Παράδοση και νεωτερικότητα. «Εδώ και δεκαπέντε χρόνια», είπε, «έχουμε βιώσει μια ουσιαστική συρρίκνωση των ωρών διδασκαλίας του μαθήματος των Αρχαίων Ελληνικών και μια γενικευμένη υποβάθμιση των κλασικών σπουδών». Τεκμηριώνοντας τη θέση του, παρέθεσε τα εξής στοιχεία. «Το 2007, χρονολογία για την οποία η Υπηρεσία Εξετάσεων του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού έχει δημοσιευμένα στοιχεία, είχαν επιλέξει το μάθημα των Αρχαίων Ελληνικών και παρακάθισαν στις Παγκύπριες εξετάσεις 722 μαθητές, δηλαδή ένα ποσοστό της τάξης του 7,67%. Την περσινή χρονιά, 2013, επέλεξαν το μάθημα μόνο 434 μαθητές (ποσοστό 4,79%), δηλαδή μέσα σε έξι χρόνια μειώθηκαν οι μαθητές που επέλεξαν Αρχαία Ελληνικά κατά 288 ή κατά ποσοστό 2,88% επί του συνολικού αριθμού των μαθητών ή κατά 40% επί των μαθητών που επέλεξαν Αρχαία Ελληνικά!».
Όσον αφορά τις ώρες διδασκαλίας του μαθήματος, ο Δ. Ταλιαδώρος επισήμανε πως η κατάσταση είναι εξίσου τραγική. «Το 1970, στο Κλασικό τμήμα οι μαθητές διδάσκονταν 36 ώρες Αρχαία Ελληνικά. Το 1978, στο Λύκειο Επιλογής Μαθημάτων (ΛΕΜ) με επιλογή Αρχαίων Ελληνικών, οι ώρες μειώθηκαν σε 17. Ενώ σήμερα, ένας μαθητής που επιλέγει τα Αρχαία Ελληνικά, διδάσκεται συνολικά μόνο 8 ώρες στη Β΄ και στην Γ΄ Λυκείου». Γιατί; Πρώτον, διότι ανέκαθεν σχηματοποιήθηκε στους μαθητές η εικόνα πως τα Αρχαία είναι μια… νεκρή (!) γλώσσα. Δεύτερον, ο τρόπος διδασκαλίας ήταν απωθητικός αντί να είναι ελκυστικός για τους μαθητές. Τρίτον, κανένας δεν… μιλά Αρχαία Ελληνικά. Έτσι, με τις εγκληματικές ευλογίες ανεύθυνων κυβερνήσεων, ιδεολογικά αγκυλωμένων υπουργών Παιδείας και με την ανοχή των ίδιων των εκπαιδευτικών, τα Αρχαία Ελληνικά κατάντησαν το αποπαίδι μιας Παιδείας που δεν μαθαίνει πια την ελληνική γλώσσα στα παιδιά μας. Ρωτήστε οποιονδήποτε εκπαιδευτικό Δημοτικής, Μέσης και Ανώτερης Εκπαίδευσης για τη γλωσσική επάρκεια της πλειοψηφίας των μαθητών ή και των φοιτητών.
Είναι απελπισμένοι άχρι θανάτου για την αγλωσσία και για την αλαλία των νέων. Τώρα, οι φιλόλογοι διαμαρτύρονται για τη δραστική μείωση των Αρχαίων. Δεν είναι πολύ αργά να ενεργήσουν προς το Υπουργείο Παιδείας, τους συνδέσμους γονέων, προς τα κόμματα και προς άλλους συντεταγμένους φορείς της κοινωνίας. Οι Έλληνες είμαστε μεγάλος λαός επειδή έχουμε μεγάλη και ομιλούμενη διαρκώς, εδώ και 4000 χρόνια, γλώσσα. Γιατί οι νέοι μας δεν μπορούν να κατανοήσουν Παπαδιαμάντη, Σολωμό, Ελύτη, Ρίτσο, Γκάτσο και Καβάφη, τον αρχαίο ραψωδό και τον εκκλησιαστικό υμνωδό, τα δημώδη; Η γλώσσα είναι η ψυχή και η ταυτότητά μας. Η ελευθερία και η ιστορία μας. Το ήθος και η παράδοσή μας. Χωρίς γλώσσα έχουμε ημερομηνία λήξης, ατομικής, συλλογικής, εθνικής.
