Η ανάμιξη των ΗΠΑ της ΕΕ και του ΝΑΤΟ υπέρ της μεταβατικής κυβέρνησης στην Ουκρανία, αναδεικνύει πράγματι τη χώρα αυτή ως πεδίο γεωπολιτικού ανταγωνισμού μεταξύ δυτικών δυνάμεων και Ρωσίας. Το ερώτημα που εξετάζεται εδώ είναι πώς εκδηλώνεται αυτή η γεωπολιτική αντιπαράθεση και ποιες οι συνέπειες μιας ρωσικής αποτυχίας;
Για τη Ρωσία, η Ουκρανία έχει μεγάλη στρατηγική σπουδαιότητα. Αποτελεί χώρο ζωτικής σημασίας για την ασφάλεια και την άμυνα της. Μεγάλες ιστορικές εκστρατείες εναντίον της από δυτικές δυνάμεις πέρασαν μέσα από την περιοχή αυτή. Γι αυτό υπάρχει ριζομένη αντίληψη στη ρωσική ηγεσία ότι εάν η Ουκρανία περιέλθει στα χέρια εχθρικής δύναμης, η Ρωσία θα τελεί υπό άμεση απειλή. Επίσης, για τη Ρωσία, η Κριμαία διασφαλίζει την προστασία της από τη θάλασσα, καθώς και την έξοδο της προς τη Μεσόγειο μέσω του στόλου της στη Μαύρη Θάλασσα, που εδρεύει στη χερσόνησο αυτή.
Για τους ίδιους περίπου λόγους, η Ρωσία επιδεικνύει ευαισθησία για την κατάσταση στις πρώην σοβιετικές δημοκρατίες στον περίγυρο της, με τις οποίες η Μόσχα διατηρεί στενές πολιτικές και οικονομικές σχέσεις, καθώς και διάφορες μορφές ελέγχου. Ούτε και για τις χώρες αυτές θα δεχόταν η Ρωσία να επεκταθεί η επιρροή ανταγωνιστικής δύναμης, είτε με ένταξη τους στην ΕΕ ή το ΝΑΤΟ, είτε με τη σύναψη στρατιωτικών σχέσεων με τις ΗΠΑ. Κάτι τέτοιο θα την έθετε στον ασφυκτικό κλοιό των γεωπολιτικών ανταγωνιστών της, γι αυτό και η αποτροπή ενός τέτοιου ενδεχομένου αποτελεί μέρος του δόγματος και της εθνικής της στρατηγικής.
Τις τελευταίες μέρες διάφορα γεγονότα ενίσχυσαν τη γεωπολιτική αντιπαράθεση στην Ουκρανία μεταξύ δυτικών δυνάμεων και Ρωσίας. Οι δυτικές δυνάμεις (ΗΠΑ – ΕΕ και ΝΑΤΟ) με την ανατροπή του ρωσόφιλου Ουκρανού προέδρου, υπογράμμισαν την υποστήριξη τους στη φιλοδυτική μεταβατική κυβέρνηση του Κιέβου. Επίσης εκπρόσωποι της κυβέρνησης αυτής δήλωναν την ετοιμότητα τους να υπογράψουν τη Συμφωνία Σύνδεσης με την ΕΕ και να αναπτύξουν περαιτέρω σχέσεις με το ΝΑΤΟ, που για τη Μόσχα αποτελεί κόκκινο πανί. Από την πλευρά της, η Ρωσία φοβούμενη ότι κλονίζεται η επιρροή της στην Ουκρανία, αξιοποίησε την τοπική στρατιωτική της υπεροχή και τη ρωσική πλειοψηφία στην Κριμαία, για να κατοχυρώσει τουλάχιστο, ως άμεσο μέτρο, τον έλεγχο της επί ολόκληρης της χερσονήσου. Μπορεί έτσι, προτάσσοντας τις στρατιωτικές της ικανότητες, να διαπραγματευτεί το μελλοντικό καθεστώς στην χώρα όπως και τη στρατηγική τους σχέση, από θέση ισχύος.
Όλα αυτά ήταν επόμενο να προκαλέσουν την αντίδραση της ουκρανικής μεταβατικής κυβέρνησης και των ξένων υποστηρικτών της. Η απόφαση των ΗΠΑ και της ΕΕ για λήψη οικονομικών και πολιτικών μέτρων κατά της Ρωσίας, καθώς και η δήλωση του ΝΑΤΟ για ενίσχυση της στρατιωτικής συνεργασίας με την ουκρανική κυβέρνηση, αποτελούν απάντηση στις ρωσικές κινήσεις. Ταυτόχρονα αποτελούν βέβαια και μορφές ανάπτυξης της δυτικής γεωπολιτικής εμπλοκής και επιρροής στην Ουκρανία.
Είναι αυτός ο ανταγωνισμός που αναπτύσσεται και που καθιστά την κρίση και το ενδεχόμενο κλιμάκωσης της επικίνδυνο ζήτημα. Είναι επίσης το ενδεχόμενο να χάσει η Ρωσία την επιρροή της στη Ουκρανία που εξωθεί τη Μόσχα σε πιο τολμηρά βήματα σε αυτή την κρίση. Για τη Μόσχα η Ουκρανία έχει πολύ μεγαλύτερη σημασία για την ασφάλεια της παρ’ ό,τι για την ΕΕ και τις ΗΠΑ. Αν δεν διέρχονταν μέσα από αυτή οι ρωσικοί αγωγοί φυσικού αερίου προς την Ευρώπη, η αξία της Ουκρανίας για τους δυτικούς πιθανόν να ήταν ακόμη λιγότερης σημασίας.
Οπότε, μπορεί η ρωσική στρατιωτική δράση στην Κριμαία να έχει χαρακτηρισθεί από τις ΗΠΑ και την ΕΕ ως «επιδρομή» αλλά για τη Ρωσία ήταν μια πράξη αυτοάμυνας. Ήταν μια κίνηση που υπογράμμιζε την αποφασιστικότητα της να μετέλθει ακόμη και στρατιωτικών μέσων για να κατοχυρώσει την ασφάλεια της. Ήταν μια ενέργεια που έστελλε το μηνύματα προς άλλες κατευθύνσεις, στον περίγυρό της, όπου υποθάλπονται παρόμοιες τάσεις με εκείνες της Ουκρανίας, ότι η Μόσχα δεν θα επιδείξει ανοχή.
Είναι γι αυτούς τους λόγους που η Ρωσία, σε περίπτωση κλιμάκωσης της κρίσης, πιθανόν να είναι περισσότερο διατεθειμένη να αναλάβει ρίσκο για να επιτύχει τους στρατηγικούς της στόχους. Οι Ρώσοι γνωρίζουν πως αν αποτύχουν σήμερα στην Ουκρανία, οι επιπτώσεις για την ασφάλεια τους από αρνητικές εξελίξεις, που ενδεχόμενα θα ακολουθήσουν, σε χώρες του περίγυρου τους, θα είναι μεγάλες και ίσως ανεξέλεγκτες.
*Τέως Βουλευτής,
Ειδικός σε Θέματα Άμυνας και Στρατηγικής
ΚΥΠΡΙΑΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ
ENGLISH TEXT
Can Russia afford to lose in the geopolitical game, in Ukraine?
By Dr Aristos Aristotelous*
The US and EU involvement on the side of the transitional government in Ukraine, underline the fact that the country has become a geopolitical battleground between competing Western powers and Russia. The question that arises here is: How this confrontation manifests itself and what will be the repercussions of a possible Russian failure?
For Russia, Ukraine is of enormous strategic significance. It is an area of vital importance for the security and defence of Russian heartland. Ukraine has been historically a route of major military campaigns against Russia by western powers. So there is a firm belief within Russian leadership that if Ukraine falls in the hands of a hostile power, Russia will be under immediate threat. Also, for Russia, the area of Crimea ensures its protection from the sea and is its outlet to the Mediterranean through its Black Sea fleet, which is located on the Peninsula.
For about the same reasons, Russia is sensitive to the situation in the former Soviet republics in its periphery, with which Moscow has close political and economic relations and maintains various forms of control. In none of these countries, Russia would like to see competitive powers’ influence extended there, either by integration into the EU and NATO or by developing military relations with the U.S. This is perceived as a geopolitical encirclement of Russia, that Russian military doctrine and national strategy aim to deter.
In recent days, several developments reinforced the geopolitical antagonism in Ukraine between Western powers and Russia. The Western powers (US - EU and NATO) soon after the overthrow of the pro-Russian Ukrainian President expressed their support to the pro-Western and anti- Russian transitional government of Kiev. Also, representatives of this government declared its readiness to sign an Association Agreement with the EU and to develop further military relations with NATO, which for Moscow is a red line. For its part, Russia fearing that these developments undermined its influence in Ukraine, used its local military superiority and with the help of the Russian majority in Crimea, put the peninsula under its full control. Thus by projecting its military power, Moscow expects to negotiate the future status in the country and their strategic relationship, from a position of strength.
All these developments were bound to provoke the reaction of the Ukrainian transitional government and its foreign supporters. The decision by the US and the EU to take economic and political measures against Russia and the NATO statement on strengthening military cooperation with the Ukrainian government were responses to Russian moves. But at the same time these actions by Western powers constitute geopolitical engagement in the area and means of exercising influence in Ukraine.
This antagonism developed, made the potential escalation of the crisis dangerous. The possibility of losing influence in Ukraine makes Russia very worrisome and prone for drastic action. For Moscow, Ukraine has much more importance to its security than to the EU and the US. So Russian military action in the Crimea may have been identified by the U.S. and the EU as an act of "aggression" but for the Russians this was probably an act of "self-defence". Also, it was probably a move that underlined its determination to resort even to the use of force to safeguard its security. At the same time, it was an action that sent the message that Russia would not tolerate similar situations in its periphery.
That is why in the event of escalation in the Ukraine crisis, Russia will probably be more willing to take risky actions than others, to fulfill its security and strategic objectives. The Russians know that if they fail in Ukraine today, the security implications of the negative developments that will follow in the countries of its periphery will be very damaging and perhaps uncontrollable.
*Ex Member of parliament,
Strategic and Defence Analyst
CYPRUS CENTRE FOR STRATEGIC STUDIES
http://strategy-cy.com
